Keerpunt voor AKP: Turkse oppositie behaalt onverwachte monsterzege

De AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan is niet langer de populairste in Turkije. Bijna alle grote steden, waaronder Istanbul, en zelfs conservatievere provincies gaan naar de oppositie. De economische malaise heeft impact.

Wat een klap voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en zijn AK-partij. De Turkse gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen zondag hebben de electorale kaart van Turkije anders gekleurd. Met 37,8 procent van de stemmen is de CHP, de Republikeinse Volkspartij, vanaf nu niet meer alleen de grootste oppositiepartij van het land, maar ook de populairste. De CHP heeft niet alleen grote steden zoals Ankara, Izmir en Boersa voor zich gewonnen. Ze haalde ook de winst binnen in AKP-bastions zoals de Fatih-wijk in Istanbul of traditioneel conservatieve steden zoals Adiyaman. Met als kers op de taart de monsterzege in Istanbul, het kloppende hart van financieel Turkije, goed voor 30 procent van het bbp.

In deze stad van ongeveer 16 miljoen inwoners, waar de Bosporus het Oosten met het Westen verbindt, heeft Erdogan ooit zijn eigen carrière gelanceerd in de jaren negentig. Vijf jaar geleden kwamzeinhandenvandetoennog onbekende Ekrem Imamoglu (CHP). Vandaag is burgemeester Imamoglu een van de prominentste en belangrijkste critici van Erdogan. Hij is extreem populair. Zondag versloeg hij zijn relatief onbekende tegenstander Murat Kurum (AKP) met 50,8 procent tegenover 40,1 procent. “Vandaag heeft Istanbul gesproken”, zei Imamoglu. “We zetten een cruciale stap naar eenheid, weg van polarisatie. In een tijd waarin de democratische waarden wereldwijd worden teruggeschroefd, is onze stad een baken van hoop en verandering.”

Het is een belangrijk keerpunt in de Turkse politiek. Deze verkiezingen gaven Erdogan de kans om zijn macht te consolideren op nationaal en lokaal niveau. En die leek niet klein. Nog geen jaar geleden trok de Turkse bevolking naar de stembus om een nieuwe president en een nieuw parlement te kiezen. Erdogan en zijn partij boekten daar opnieuw winst en verzekerden hun positie tot 2028. De oppositie, die zich als één blok tegen Erdogan keerde en voor de eerste keer in twintig jaar een echte kans leek te maken, bleef gedesillusioneerd en versplinterd achter. Ondanks de valutacrisissen, ontspoorde inflatie, verwoestende aardbevingen en slinkende vrijheden, lukte het de oppositie niet om onder leiding van Kemal Kilicdaroglu (CHP) de bevolking te overtuigen.

Knokken om rond te komen

Wat er nu dan anders is? Sinds de presidentsverkiezingen is de staat van de Turkse economie er niet op verbeterd, integendeel. Terwijl in februari 2017 de Amerikaanse dollar gelijkstond aan 3,6 Turkse lira, staat ze vandaag gelijk aan bijna 32 Turkse lira. Begin maart steeg de inflatie naar 69 procent, al schatten verschillende experts de werkelijke inflatie op 120 procent. In Turkije moet vandaag iedereen knokken om rond te komen: boeren, kappers, juristen en advocaten. “Het lijkt erop dat de bevolking nu pas reageert op de economische problemen in dit land”, schrijft de Turkse politieke analist Gönül Tol op X. “Stemmers laten weten: wij zijn niet blij met de koers van Erdogan.” Sommigen laten dat wellicht ook op een andere manier zien. Dit jaar lag de opkomst significant lager dan tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen (78 versus 87 procent).

En toch haalt de CHP ondanks die lagere opkomst 35 van de 81 provincies binnen. Het zijn veruit de beste resultaten die de partij ooit heeft geboekt sinds 1997, nationaal of lokaal. Sinds november vorig jaar heeft de CHP, in de nasleep van haar nederlaag, een nieuwe leider aangesteld. Özgur Özel (49), een voormalige apotheker, moet als fris gezicht doen waarin zijn voorganger Kilicdaroglu mislukt was: zichzelf en de partij presenteren als een overtuigend alternatief voor het land. De monsterzege heeft de strijd tegen Erdogan alvast nieuw leven ingeblazen.

Nieuwe grondwet

In de aanloop naar deze verkiezingen heeft Erdogan herhaald dat hij in 2028 niet opnieuw verkiesbaar zou zijn. Maar een overwinning op lokaal niveau zou het hem gemakkelijker hebben gemaakt om door te gaan met de invoering van een nieuwe grondwet. Die is wellicht bedoeldomhemnogminstenséén termijn te geven. Ook die plannen worden nu omgegooid. “We hebben helaas niet de gewilde resultaten gehaald”, reageerde Erdogan bij het AKP-hoofdkwartier in Ankara maandagnacht. “Democratie is de winnaar van deze verkiezingen.”

Sowieso is Imamoglu de grote winnaar van deze verkiezingen. Voor hem ligt de weg open naar een leiderspositie binnen de partij en nadien ook als presidentskandidaat. Dat zou voor Erdogan en zijn partij een nachtmerrie zijn. De winst van de oppositie zou weleens kunnen leiden tot vervroegde verkiezingen. Maar zeker voor Erdogan zijn deze verkiezingsresultaten een keerpunt. “We zullen de redenen van deze tegenslag goed bestuderen.”

“Vandaag heeft Istanbul gesproken. In een tijd waarin de democratische waarden wereldwijd worden teruggeschroefd, is onze stad een baken van hoop en verandering” Ekrem Imamoglu (CHP) Burgemeester van Istanbul