Seks en drugs en rottigheid
Bodem
Zes afleveringen, elke maandag om 21.15 uur op NPO3, of te bekijken op NPO Start. ★★★★☆
U zou Eva Crutzen kunnen kennen van de satirische Nederlandse cultprogramma’s Promenade, waarin ze een uitvergrote versie van zichzelf speelde, en Klikbeet, waarin ze de meest uiteenlopende komische rollen voor haar rekening nam. De fictieserie Bodem heeft ze zelf geschreven en geregisseerd. Als hoofdrolspeelster kreeg ze er een Gouden Kalf voor. Ze zingt zelfs een paar liedjes. Hoewel dat evengoed hallucinaties kunnen zijn, want die zijn in het hoofd van Cat niet altijd te onderscheiden van de werkelijkheid. Ook niet wanneer ze vermanend wordt toegesproken door houten poppetjes of kunstwerken.
Het zijn stemmen die perfect aansluiten bij de innerlijke monoloog van het hoofdpersonage: soms vertellen ze, veel vaker leveren ze impulsief commentaar bij wat haar overkomt. Het is geen nieuwe techniek in dit soort tragikomische series, maar Crutzen gaat er bijzonder scherp en creatief mee om. De grap is nooit ver weg, maar ook de bodem niet. Onder het cynisme sluimert een groot verdriet. Dat voel je en dat zie je, aan Cats getormenteerde gezichtsexpressie, en in de ogen van vrienden en familie.
Onder het cynisme sluimert een groot verdriet
Niet fraai, maar grappig
Haar beste vriendin wordt zwanger, en dus drugsvrij. Haar ijdele vader steelt de show bij haar irritante werkgever, haar moeder houdt zich staande. Zij lijken het drama beter verwerkt te hebben dan Cat. Haar autistische halfzusje is gewoon haar autonome zelf, en toont zich op haar manier een soort rolmodel. Van de jonge minnaar en de flirtende collega gaat vooral een troostende kracht uit. Cat is (net als Crutzen) 37, en de leeftijd begint haar stilaan parten te spelen, verknocht als ze nog is aan haar zelfdestructieve levensstijl, met zijn gênante momenten en rottigheid.
Eva Crutzen schetst geen fraai – zij het wel grappig – beeld van haar leeftijdgenoten. Het overmatige drug- en drankgebruik zal sommige kijkers allicht tegen de borst stoten. De seks is soms wild en meestal bevredigend, maar garandeert geen liefdevolle geborgenheid. Mondjesmaat komen we te weten welk lot Cat en haar familie getroffen heeft, en hoe dat ingrijpt op hun leven. Geleidelijk begrijp je wat Cat bezielt om voor de roes te kiezen en de confrontatie met zichzelf en anderen uit de weg te gaan.
Het verhaal wordt verteld in zes afleveringen van een klein halfuur. Bodem bingen duurt dus niet langer dan naar Oppenheimer kijken, en we kunnen het u zelfs aanbevelen. Ook al vielen de kijkcijfers in eerste instantie wat tegen, het tweede seizoen is al besteld.
worden beantwoord. Ik wilde Brigitte nog één keer spreken voor het te laat was. Omwille van de geschiedenis. Het zou het laatste interview zijn.
En zo zat ik acht jaar later, in december 2021, opnieuw in Brigittes woonkamer in het sombere, rommelige huis buiten Washington DC. “Wat was je eerste herinnering?” Zo stak ik van wal. “Auschwitz”, zei ze. “Van daarvoor herinner ik me niets.”
En haar broers en zussen, hoe waren zij? “Ik was het hechtst met mijn jongere broer, Hans Jürgen”, zei ze. “Met hem maakte ik het meeste plezier. Met mijn zus reed ik paard.” Brigitte sliep in de villa met haar zus Heidetraud. Haar twee broers Klaus en Hans Jürgen deelden een slaapkamer en baby Annegret sliep in een mandje in een kamer met een kindermeisje dat voor haar zorgde. “Ik herinner me dat we veel pret hadden”, zei ze. “We hadden een klein zwembad in de achtertuin. En mijn moeder had een prachtige serre vol bloemen. Ze hield van bloemen. Dat heb ik geerfd, ik hou ook van bloemen.” Ze hielden ook huisdieren. Twee schildpadden genaamd Jumbo en Dilla, en twee grote dalmatiërs.
Maar ze was zich wel continu bewust van gevaar. Ging er een luchtalarm af, dan moesten ze naar de kelder rennen. “We hadden een kleine koffer naast ons bed met kleren in”, herinnerde ze zich. “Als mijn moeder zei: ‘Laten we naar beneden gaan’, dan gristen we hem mee en liepen naar beneden.”
Haar vader en moeder waren erg close, vertelde Brigitte. “Ze hielden van elkaar.” In het weekend hoefde haar vader niet naar wat zij “het werk” noemde. Dan bracht hij tijd door met zijn gezin. “Hij was een geweldige vader,” zei ze. “Op zondag rookte hij een sigaar, het hele huis door. We ontbeten, lunchten of dineerden, als een warm gezin.” Ze voegde eraan toe: “We wisten niet eens wat voor werk hij eigenlijk deed.”
Een van haar favoriete momenten van het jaar was Kerstmis. Haar ouders versierden de boom en als ze klaar waren, liet haar vader een belletje rinkelen. Brigitte maakte een rinkelgeluid toen ze het vertelde.
“Waarop papa de deur openzwaaide. En daar stond dan een boom met allemaal lichtjes in, echte witte kaarsen. Om naar te kijken. Maar eerst moesten we aanschuiven voor het kerstdiner. Daarna mochten we onder de boom. Er waren altijd koekjes. We konden er enkele meepakken. En er wat van opeten. Niet allemaal, maar een paar.”
Engel van Auschwitz
Brigitte zei dat ze wist dat de mensen die in de villa en de tuin werkten, gevangenen waren in het kamp. “Ze waren altijd heel gelukkig”, zei ze. “De Engel van Auschwitz, zo noemden ze mijn moeder.” Toen ze mijn verbazing zag, zei Brigitte: “Mijn moeder was gewoon een aardig mens. Punt.”
In de jaren 70 bezocht Hedwig Brigitte in Washington, maar over Auschwitz werd nauwelijks gerept. “Het was te pijnlijk”, zei ze. “Ik weet zeker dat mijn moeder wist wat
“Ik denk niet dat mijn vader wist waaraan hij begonnen was. Vaak was hij erg ongelukkig. En toen ik er met mijn moeder over sprak na alles wat er was gebeurd, zei ze me dat hij een diep ongelukkige man was” Brigitte Höss
Dochter van Rudolf Höss, de kampcommandant van Auschwitz
er aan de hand was (in het kamp, red.). Ze was er erg verdrietig over. Maar ze kon niet helpen. Ze probeerde gewoon aardig te zijn tegen de kinderen en tegen mijn vader.”
Voordat hij in april 1947 in Auschwitz werd opgehangen, schreef Rudolf Höss zijn laatste woorden aan Brigitte en haar zus Heidetraud. Ik las ze voor aan Brigitte: “Jullie zijn nog te jong om de omvang van het zware lot dat ons is opgelegd, te kennen. Maar jullie in het bijzonder, mijn lieve meisjes, zijn het verplicht om aan de zijde van jullie arme, onfortuinlijke moeder te blijven en haar met liefde bij te staan op welke manier ook. Omgeef haar met al jullie kinderlijke liefde, recht uit het hart, en laat haar zien hoeveel jullie van haar houden.”
“Dat klinkt als mijn vader”, zei ze toen ik klaar was. “Ik vind het prachtig.”
Hoe was haar vader dan? “Hij was een geweldig, absoluut geweldig persoon”, zei ze. “Ik had me geen betere vader kunnen wensen.”
Was hij liefdevol, vroeg ik?
“Oh, ja”, antwoordde ze. “Hij knuffelde voortdurend. ’s Nachts gaf hij ons een kus en zei: ‘ Schlaf schön Nacht meine Kinder’.”
Brigitte hield even in. “Later kwamen we erachter wat er aan de hand was. Ik praat er niet graag over omdat ik er niet graag aan denk wat ze deden. Maar ik weet dat het niet de schuld van mijn vader was.” Ze pauzeerde weer, om eraan toe te voegen: “Ik denk niet dat hij wist waar hij aan begonnen was. Vaak was hij erg ongelukkig. En toen ik er met mijn moeder over sprak na alles wat er was gebeurd, zei ze me dat hij een diep ongelukkige man was.”
Ik duwde even door. Hoe kon haar vader een “absoluut geweldig persoon” zijn als hij verantwoordelijk was voor de moord op meer dan een miljoen vrouwen, mannen en kinderen?
“Wel …”, stamelde ze.
“Dat is een feit. Is het niet?”, zei ik. “Ja”, gaf ze toe. “Maar ik denk niet ... Ik bedoel, zo zie ik het niet.”
“Maar het is de waarheid. Ben je het ermee eens dat het waar is? Dat weet je toch?” Ik drong aan.
“Wel, het is gebeurd”, zei ze zwakjes. “Is het in Auschwitz gebeurd?”, zei ik voor de duidelijkheid.
“Ja”, zei ze, haar stem nauwelijks hoorbaar.
“En je vader was de commandant?”, ging ik verder.
“Ja”, zei ze opnieuw.
“Dus: hij was verantwoordelijk?” “Zoals ik al zei, soms gebeuren er dingen.” Ze wachtte een moment en voegde eraan toe: “Misschien wil ik bepaalde zaken niet weten.”
“Maar het is waar”, drong ik aan. “Je weet dat hij verantwoordelijk was. Weet je dat?”
“Ik geloof het nog altijd niet”, bleef ze zich verzetten. “Er stonden mensen boven hem, die hem hiertoe aanzetten.” “Maar hij deed het wel.”
“Wel, ja, ik denk het”, gaf ze uiteindelijk toe. “Ik moet ja zeggen.”
En daarmee was het interview voorbij. Ik pakte mijn opnameapparatuur in, legde mijn aantekeningen weg en nam afscheid.
Nog geen twee jaar later, in oktober 2023, stierf Brigitte. Van haar broers en zussen is enkel Annegret nog in leven, maar zij was nog maar een baby toen ze in het kamp woonden. En zo zijn we met de dood van Brigitte de laatste persoon kwijt die zich herinnert hoe het leven was voor de familie van de commandant die in de villa in Auschwitz woonde.
Op 10 maart 2024 won The zone of interest twee Oscars voor beste internationale film en beste geluid. De film vertelt het verhaal van hoe het leven was voor de familie Höss in de villa naast Auschwitz. Hij werd uitgebracht nadat Brigitte was overleden.
Daarom ben ik blij dat ik haar getuigenis heb kunnen optekenen in het belang van de geschiedenis, voor iedereen die wil begrijpen hoe mensen in staat zijn tot zo’n gruweldaad, voor iedereen die wil voorkomen dat er ooit nog zoiets gebeurt.