De SPD wil de oorlog in Oekraïne “bevriezen”, maar wat betekent dat?
Historici geven de sociaaldemocraten van de Duitse kanselier Olaf Scholz ervan langs omdat ze het idee opperen om “het conflict in Oekraïne te bevriezen”. “Nog altijd erkent de partij de fouten van haar oude Ruslandpolitiek niet.”
stapte”, zei hij aan het blad Stern.
Roth is een van de weinige SPD’ers die voluit willen gaan met de wapenleveringen aan Kiev en is voor zijn partij een lastpak. De beslissing over de levering ligt bij de kanselier, maar die heeft nog altijd geen overtuigende reden gegeven waarom de Taurus-raketten in de opslagplaatsen blijven liggen.
Het zit in de genen
Mogelijk heeft het parlementaire debat over de levering van de langeafstandsraketten voor Roth de doorslag gegeven. Daarin poneerde de machtige fractievoorzitter van de SPD, Rolf Mützenich, dat het tijd was om niet langer alleen over de oorlog te praten, maar ook na te denken over hoe men de oorlog kan bevriezen en beëindigen. Hij had zich niet versproken, hij had zijn tekst netjes van het blad afgelezen. Sindsdien vraagt iedereen zich af wat de SPD-topman met het begrip “einfrieren” bedoelt. Hij was ook niet de enige in de partij die er zo over denkt. “Wij staan achter zijn uitspraak”, verklaarde een fractielid aan de Frankfurter Allgemeine Zeitung. “Het idee dat er ook een diplomatieke weg is, zit in de genen van onze partij.”
Maar wat wil de SPD? Wil ze dat Oekraïne de bezette gebieden opgeeft? Wil ze, zoals bij de mislukte Minsk-akkoorden, een wapenstilstand op Russische voorwaarden? In de vele talkshows waarin de SPD-kopstukken om duidelijkheid wordt gevraagd, komen vage of irrelevante antwoorden. Ze zeggen allen dat Duitsland, na de VS, in absolute cijfers de meeste steun geeft (in vergelijking tot het bbp geeft Duitsland minder dan Finland of de Baltische staten) en dat Berlijn Oekraïne niet in de steek zal laten.
‘Friedenskanzler’
Blijft de SPD de vredespartij die ze altijd is geweest? Een maand na de Russische invasie herhaalde covoorzitster Saskia Esken de woorden van wijlen Helmut Schmidt: “Liever honderd uren umsonst onderhandelen dan een minuut schieten.” Het waren de SPD-politici Egon Bahr en Willy Brandt die in de jaren 60 met hun idee van Wandel durch Handel de basis legden voor de ontspanningspolitiek met de Sovjet-Unie. En het was SPD-kanselier Gerhard Schröder die in 2003 de Amerikaanse inval in Irak niet wilde steunen en de bijnaam ‘ Friedenskanzler’ kreeg. Diezelfde Schröder, die zich als goeie vriend van de Russische president Poetin zonder succes als bemiddelaar presenteerde, steunt het huidige standpunt van de SPD.
Partijleden vertellen dat ze op straat horen dat de bevolking zich afvraagt of er een alternatief voor de oorlog is. “Het is de verantwoordelijkheid van een regering om de stemming in het land te peilen”, zei Martin Schulz, oudvoorzitter van het Europees Parlement, afgelopen weekeinde. Over drie maanden zijn er verkiezingen en de partij doet het slecht in de peilingen. De SPD slaagt er niet in om de sociale verbeteringen die ze in deze legislatuur heeft doorgevoerd, te verzilveren en de kanseliersbonus van Scholz lijkt mager uit te vallen. De groenen en de liberalen, die op straat ook opvangen dat de inwoners vrezen voor een escalatie, proberen de mensen te vertellen dat het hard maar nodig is om te beletten dat Poetin Oekraïne inpalmt. De SPD wil hen duidelijk maken dat de kanselier hen zal beschermen.
In het licht van de verkiezingen wil de SPD de Duitsers geruststellen: de kanselier zal hen voor een escalatie behoeden
Een man die zich bijzonder ongemakkelijk moet voelen, is de SPD-minister van Defensie, Boris Pistorius. Van hem is geweten dat hij wel Taurus-raketten wil leveren. Zelf zou hij het woord einfrieren niet gebruiken, zei hij. “We weten uit ervaring met de Russische presidenten dat een oorlog niet snel te bevriezen is. Dit zou alleen maar Poetin ten goede komen.” Met die reactie is niet iedereen gelukkig. “Pistorius zou eens op het matje moeten komen”, hoorde Stern op een partijbijeenkomst.
Fatale uitspraak
Vijf sociaaldemocratische historici (een groep rond de gezaghebbende professor Heinrich August Winkler) schreven vorige vrijdag een brief aan het partijbestuur waarin ze de uitspraak van fractievoorzitter Mützenich “fataal” noemen. Ze vinden dat de kanselier Poetin helpt als hij op voorhand “rode lijnen” trekt en aankondigt wat hij zeker niet zal doen. Ze noemen de argumenten van de partij “willekeurig en vaak feitelijk verkeerd”. Ze verwijten de SPD dat ze de fouten van haar Ruslandpolitiek van de laatste decennia nog altijd niet erkent.
De partij reageert publiekelijk amper op de brief. Een mening als een ander, klinkt het. Thomas Jäger, professor internationale politiek aan de universiteit in Keulen, noemt het in een interview met NTV, een gemiste kans. “De brief bood een opening om in de partij het gesprek over het beleid ten aanzien van Rusland en Oekraïne ten gronde te voeren. Maar de fractie geeft een duidelijk signaal: onze weg is de route die Mützenich heeft beschreven.”