De erfenis van een bizarre kasteelvrouwe
Met de teruggekeerde collectie en een korf frisse verhalen duikt het Kasteel van Gaasbeek in het eigen verleden. Ook hedendaagse kunst is weer van de partij.
Na een grondige restauratie, die tweeëneenhalf jaar in beslag nam, stippelt het Kasteel van Gaasbeek een nieuw parcours uit langs de gedecoreerde stijlkamers. Het zoomt in op het verhaal van de laatste eigenares, de markiezin Marie Arconati Visconti, en kleurrijke figuren uit haar familie en netwerk.
Marie Peyrat, zoals de meisjesnaam van de Française luidde, erfde het domein van haar jonggestorven echtgenoot en richtte het kasteel in als een droomburcht. Als voorbeeld dienden Pierrefonds, bij het bos van Compiègne, en de retrostijl van architect Viollet-le-Duc.
Peyrats fortuin was haast onuitputtelijk. Haar verzamelijver richtte zich op de renaissance en neorenaissance. Hoe erudiet, rebels en vrijzinnig deze bizarre dame was, is het thema waarmee Gaasbeek een jubileumjaar inzet. Precies honderd jaar geleden werd het kasteel, dat ze aan de Belgische staat had nagelaten, voor het eerst geopend voor het publiek. Dat komt mooi tot uiting in de sculptuur Je vous offre une maison van Philippe Aguirre y Otegui, waar je al in de binnentuin op botst.
Kunstinterventies, die in Gaasbeek tot het DNA behoren, infiltreren discreet in het parcours. Ze horen bij de totaalervaring en laten het kasteel en haar bewoners onze verbeelding prikkelen.
Prikkelende verhalen
Kati Heck leverde een van haar portretten waarin fictie en realiteit vrolijk door elkaar lopen. Kendell Geers maakte nieuw werk voor het appartement van de markiezin. Op de spiegel boven haar bed bracht hij ‘Here lies truth’ aan: een zin die ons even doet stilstaan bij fake news, maar ook bij de wilde fantasie van de kasteelbewoonster. Rosa Barba krijgt de ereplek in de torenzaal: een filminstallatie waarin ingepakte kunstwerken uit museumdepots een hoofdrol spelen.
Niek Kortekaas werd aangezocht voor de scenografie. Hij haalde meer licht binnen en gooide luiken open, wat ook het zicht op de binnentuin ten goede komt. Hij put uit 800 jaar kasteelgeschiedenis. Kamer na kamer worden prikkelende verhalen opgedist die je een theatrale reconstructie zou kunnen noemen van de Milanese patriciërsfamilie en de nazaten ervan.
Onderweg passeer je een ridderzaal, een bibliotheek en een ‘pagekamer’ waar een rol is weggelegd voor Sarah Bernhardt. In het kunstkabinet zijn de fraaiste stukken bijeengebracht, waaronder een reeks pleurants. De publiekslieveling, de Toren van Babel van Maarten van Valckenborch, mocht niet ontbreken.
Kunstinterventies behoren in Gaasbeek tot het DNA en infiltreren discreet in het parcours
Re-enactment
Er kwamen ook vergeten ruimtes bij. De gipsen ornamenten die op zolder stof lagen te vergaren, zijn opgeknapt en sieren de vroegere ontvangstruimte. De zolder zelf heeft, behalve een vleermuizenpopulatie, nu ook de rijke munten- en zegelverzameling in petto die nog niet eerder was uitgestald. Zo wordt de nieuwe presentatie ook een ode aan het ambacht, zoals dat van wandtapijtwevers en beeldhouwers in albast. De architect en de antiquair die de markiezin assisteerden bij het waarmaken van haar droom krijgen al evenzeer een ereplaats.
Uit de recente aanwinsten duiken de foto’s op die Erwin Olaf in 2012 voor een zomerexpo maakte. Daarbij valt een monumentale re-enactment op van het laatste eerbetoon aan Egmont en Horne, de graven die een belangrijke rol speelden in de geschiedenis van de Nederlanden.
Al in de eerste kamer tref je een werkje aan van François de Koninck, een klok onder een stolp die tegen de tijd intikt. Het is een treffend beeld van de tijdreis die Gaasbeek voortaan te bieden heeft.
Rebelse echo’s Kasteel van Gaasbeek, tot 3 november ★★★★☆