Mensen leven langer, ondanks dip door covid
De levensverwachting is wereldwijd in dertig jaar toegenomen met 6,2 jaar. Die toename had nog sterker kunnen zijn als covid-19 geen roet in het eten had gegooid. Vooral de beheersing van diarree en tyfus heeft een groot effect.
Mensen worden ouder en dat is nagenoeg over de hele wereld zo. In de periode tussen 1990 en 2021 is de mondiale levensverwachting met 6,2 jaar aangegroeid. Dat concluderen onderzoekers in een wetenschappelijke studie die zopas in het medische vakblad The Lancet is verschenen. Zij bekeken de sterftestatistieken in 204 landen, en bundelden die in wat de ‘Global burden of disease’ heet. Overlijdens door natuurrampen, oorlog en terrorisme zijn hierin niet opgenomen.
Tussen 1990 en 2019 was de wereld op weg naar een toegenomen levensverwachting van 7,8 jaar. Maar toen sloeg covid-19 toe. De pandemie kostte aan 63,1 miljoen mensen het leven in 2020, in 2021 nog eens aan bijna 68 miljoen mensen.
Die sterfte kostte de wereld gemiddeld 1,6 jaar levensverwachting over 2020 en 2021. In België en de rest van West-Europa was dat één jaar. In ons land lag de levensverwachting in 2021, nochtans ook een coronajaar, al bijna weer op het peil van vóór de pandemie.
Volgens het wereldgemiddelde leeft een mens nu 71,7 jaar, leerde een andere Lancet-studie. Er zijn grote verschillen naargelang van de regio en welvaart. Een Belg kijkt bij geboorte tegenwoordig uit naar 81,7 levensjaren. Een Japanner kan op 85,2 jaar rekenen. Voor een inwoner van Haïti is dat 60,1 jaar, en in Zimbabwe is het amper 55 jaar.
Hartaanval op 1
De belangrijkste doodsoorzaken blijven in de onderzochte drie decennia opmerkelijk stabiel. Dat zijn hartaanval, beroerte en chronische longziekte. Voor de meeste doodsoorzaken is de jongste drie decennia de sterfte teruggedrongen. Spelbreker covid-19 werd in 2021 vanuit het niets de op een na grootste doodsoorzaak. Alleen hartaanvallen eisten dat jaar meer sterfgevallen.
Covid-19 sloeg niet overal even hard toe. Het zwaarst getroffen was Afrika bezuiden de Sahara, LatijnsAmerika en de Caraïben. Het laagste aantal slachtoffers viel in de rijkere landen, waaronder West-Europa.
Oost- en Zuidoost-Azië en Oceanië konden de covidschade beperken. Volgens de onderzoekers speelt de doortastende aanpak van de pandemie daarin een aanzienlijke rol. Een gevolg daarvan is dat de levensverwachting er aan deze kant van de wereld het meest op vooruitgaat tussen 1990 en 2021, met 8,3 jaar om precies te zijn. De sterfte als gevolg van hart- en longkwalen, luchtweginfecties en kanker liep hier eveneens terug.
In Zuid-Azië (met onder andere India) is de netto levenswinst toe te schrijven aan de betere beheersing van aandoeningen als diarree en tyfus, iets wat ook elders in de wereld merkbaar is, zeker in Afrika. Diarree en verwante kwalen zijn in dertig jaar teruggevallen van de vijfde plaats op de lijst van doodsoorzaken naar de veertiende plek. Dat alleen al is goed voor 1,1 jaar meer levensverwachting.
Mazelen
Een opmerkelijke trend die de wetenschappers vaststellen is dat een aantal doodsoorzaken meer geconcentreerd raakt in minder landen en regio’s. Dat is bijvoorbeeld het geval voor malaria. 90 procent van de sterfgevallen woont in een strook die van West-Afrika naar
Mozambique loopt en waar slechts 12 procent van de wereldbevolking woont.
Ook voor tuberculose en mazelen doet zich zo’n concentratie voor. Niet toevallig in (vooral Afrikaanse) landen waar er amper gevaccineerd wordt. Waar dat wel gebeurt, zijn mazelen fel teruggedrongen.
Minder positieve trends zien de onderzoekers bij diabetes en nierziekten, die in ieder land toenemen. De auteurs wijzen ook op de ongelijkheid die nog altijd bestaat tussen rijke landen, die hartziekten, beroertes en kanker met succes wisten terug te dringen, en de armere landen die daar minder in slagen. De levensreddende hulpmiddelen zouden beschikbaar moeten zijn voor mensen in alle landen, schrijven ze.
“Deze studie geeft een genuanceerd beeld van hoe het met de gezondheid in de wereld gesteld is”, schrijft Liane Ong, een van de hoofdauteurs in een begeleidend persbericht. “Aan de ene kant zien we de prestaties die landen leveren bij het voorkomen van sterfgevallen als gevolg van diarree en beroertes. Tegelijkertijd zien we hoeveel de pandemie de wereld parten heeft gespeeld.”
Er blijft ongelijkheid tussen rijke landen, die hartziekten, beroertes en kanker terugdringen, en armere landen die daar minder in slagen