De sterrenchef die alles op alles zet voor Gaza
“Het was geen ongelukkig moment waarop – ‘oeps!’ – een bom op de foute plaats is gegooid. Het leger viseerde onze teams”
José Andrés is een sterrenchef, maar hij beperkt zich niet tot haute cuisine. Met zijn ngo World Central Kitchen strijdt Andrés wereldwijd tegen honger, ook in Gaza. Na een Israëlische aanval die zeven medewerkers doodde, is de kok erg kritisch voor het leger.
José Andrés lijkt twee parallelle levens te leiden. De 54-jarige Spaans-Amerikaanse chef staat aan het hoofd van een culinair imperium met 31 restaurants, heeft twee Michelinsterren en is al jarenlang een graag geziene gast in amusementsprogramma’s op de Amerikaanse televisie. In zijn nieuwste programma voor Amazon Prime kokkerelt hij met sterren als Jamie Lee Curtis en Bryan Cranston, eerder ging hij voor CNN op culinaire rondreis door Spanje met zijn dochters en in zijn podcast Longer tables krijgt hij beroemdheden als Arnold Schwarzenegger, Eva Longoria en Jane Goodall voor de microfoon.
Maar Andrés begeeft zich niet alleen in toprestaurants en tv-studio’s: hij is uitgegroeid tot een boegbeeld van de humanitaire voedselhulp. In 2010 richtte hij de ngo World Central Kitchen (WCK) op, nadat hij in Haïti met eigen ogen had gezien hoe de voedselveiligheid na een zware aardbeving in het gedrang kwam. “Ik ben een kok. Ik bereid eten voor een select kransje, maar ben altijd geïnteresseerd geweest in de massa voeden”, vertelde hij daarover tijdens een interview met 60 minutes in 2017. De werkwijze van World Central Kitchen is eenvoudig, legt Andrés uit. De ngo kijkt waar mensen moeilijkheden ondervinden om aan voldoende eten te raken, gaat ter plekke en begint te koken.
Geen foutje
Zo belandde WCK ook in Gaza, waar hulporganisaties waarschuwen voor een hongersnood. De organisatie serveerde er al miljoenen maaltijden en pionierde er met voedselleveringen over zee. Zelfs het Israëlische leger leek de activiteiten van Andrés’ ngo in Gaza gunstig gezind. Maar toen het Israëlische leger zeven WCK-medewerkers doodde met een doelgerichte drievoudige aanval, sloeg die positieve stemming om.
Andrés en WCK reageerden geschokt en het Israëlische leger verontschuldigde zich vrijwel meteen. Een interne onderzoekscommissie concludeerde vrijdag dat Israëlische soldaten enkele van de hulpverleners onterecht als Hamasstrijders hadden geïdentificeerd en hen vervolgens hadden beschoten. Twee officieren zijn uit hun functie ontzet. WCK en Andrés lijken met die verklaring geen genoegen te nemen. “Het Israëlische leger kan zijn eigen falen in Gaza niet op geloofwaardige wijze onderzoeken”, schreef WCK vrijdag in een mededeling. De organisatie eist een onafhankelijk onderzoek.
“Het was geen ongelukkig moment waarop – ‘oeps!’ – een bom op de foute plaats is gegooid”, zei Andrés maandag over de aanval. “Ze viseren ons in een gevechtsvrije zone, in een gebied dat het Israëlische leger controleert. Ze wisten dat onze teams zich op die weg bevonden met drie wagens.” Na de Israëlische aanval zette World Central Kitchen zijn activiteiten in Gaza meteen stop.
Andrés was niet altijd zo scherp voor de Israëli’s. In de onmiddellijke nasleep van Hamas’ bloedige aanval op 7 oktober haalde hij op X uit naar de Spaanse minister Ione Belarra, van wie hij zich afvroeg of ze Hamas steunde. Belarra, intussen minister af, beschuldigde Israël van oorlogsmisdaden en een genocide. “U verdient het niet om minister te zijn”, besloot Andrés toen nog. World Central Kitchen oogstte veel sympathie toen het als een van de eerste buitenlandse ngo’s ter plekke was om Israëli’s te helpen die getroffen waren door de aanval op 7 oktober. Zo bouwde hij goodwill op in Israël.
Gespannen relatie met Trump
Naarmate de humanitaire crisis in Gaza verergerde, werd de houding van de Spaans-Amerikaanse kok kritischer. Hij drong er bij de Israëli’s in steeds duidelijkere bewoordingen op aan veel meer voedsel- en humanitaire hulp Gaza binnen te laten. Midden maart richtte Andrés zich persoonlijk tot de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, en riep hij hem op “met één telefoontje” de hongersnood tegen te houden.
Door Andrés’ bekendheid zinderde de aanval op medewerkers van zijn organisatie in de Verenigde Staten meer na dan andere aanvallen op hulpverleners. President Joe Biden belde de dag van de aanval al met de sterrenchef om zijn medeleven te betuigen. De aanval vormde de aanleiding voor de Amerikaanse president om donderdag in een telefoongesprek met Benjamin Netanyahu dringend meer humanitaire inspanningen te eisen. Diezelfde dag nog kondigden de Israëli’s aan de grensovergang Erez, in het noorden van Gaza, tijdelijk weer open te stellen voor humanitaire hulp. De nabijgelegen haven van Asjdod mag ook opnieuw humanitaire hulp voor Gaza verwerken.
Met Bidens voorganger Donald Trump had Andrés een meer gespannen relatie. Andrés, die in 1991 uit Spanje migreerde naar de VS, vond Trumps vijandige uitspraken over Mexicaanse migranten tijdens zijn eerste presidentscampagne in 2016 meer dan een brug te ver. De kok weigerde een gepland restaurant in een van Trumps hotels te openen. Trump trok naar de rechtbank, maar de kok en de latere president kwamen uiteindelijk tot een schikking. Daarnaast sloot Andrés in solidariteit met een ‘dag zonder migranten’ zijn restaurants in Washington D.C. Zo wou hij protesteren tegen Trumps strenge migratiebeleid en aantonen dat de VS niet zonder migranten kunnen.