Slovakije komt met nieuwe president strakker in de greep van Poetin
Met de populist Peter Pellegrini als winnaar van de Slovaakse presidentsverkiezingen, gaat de ‘orbanisering’ van Centraal-Europa naar een hogere versnelling. Oekraïne is een belangrijke bondgenoot voorgoed kwijt.
“Ik zal er alles aan doen opdat Slovakije aan de kant van de vrede blijft, en niet aan de kant van de oorlog.” Het is zondagochtend, in het campagnehoofdkwartier van Peter Pellegrini stijgt gejuich op. Medewerkers van Pellegrini’s Hlas-partij zingen het Slovaakse volkslied. Ze scanderen “Pelle naar het paleis”. Kort voordien werd duidelijk dat de nationalist zijn intrek mag nemen in het presidentiële paleis in Bratislava. Hij heeft de prowesterse oppositiekandidaat Ivan Korcok met een nipte meerderheid verslagen.
Het is duidelijk wat Pellegrini bedoelt met “vrede”. In de campagne, die net als de parlementsverkiezingen van september vorig jaar grotendeels om de oorlog in Oekraine draaide, benadrukte hij dat Oekraïne moet inbinden. Om te vermijden dat de oorlog eindeloos aansleept, moet Oekraïne onderhandelen met Rusland. Hij vindt dat het Westen zich niet langer mag moeien in het conflict waarin “Slavische volkeren elkaar uitmoorden”. Die visie deelt Pellegrini met de Hongaarse premier Viktor Orban en met de populisti
sche Slovaakse premier Robert Fico, met wie zijn partij sinds oktober een regering vormt.
De Slovaakse president heeft geen uitvoerende functie. Toch werden de verkiezingen met argusogen gevolgd. Het was een duel tussen twee kampen met een totaal andere visie op de oorlog. Korcok, voormalig EU-diplomaat, oud-ambassadeur en minister van Buitenlandse Zaken in 2021-2022, is een vurig verdediger van Oekraïne. Alleen volgehouden militaire en financiële steun kan het Slovaakse buurland uit de klauwen van Rusland houden, vindt hij.
Desinformatie
Pellegrini speelde het vuil. Hij beschuldigde Korcok er valselijk van Slovaakse troepen naar het front te willen sturen. Korcok ontkende – hij voerde onder meer aan dat een Slovaakse president die bevoegdheid niet eens heeft. Maar hij raakte moeilijk door de desinformatiecampagne die aangevuurd werd door pro-Russische websites en socialemedia-accounts.
Net als bij de parlementsverkiezingen vorig jaar, hing de schaduw van Moskou over de Slovaakse campagne. De interesse van Rus
Pellegrini vindt dat het Westen zich niet langer mag moeien in het conflict waarin “Slavische volkeren elkaar uitmoorden”
land in het kleine Europese land is groot. Het is een buurland van Oekraïne. En het valt, met zijn historische pro-Russische gevoeligheid, makkelijk los te weken uit de Europese club.
Slovakije was het eerste land om zijn hele vloot straaljagers te leveren aan Oekraïne. In verhouding tot zijn economie was het een van de grootste wapenleveranciers. Die leveringen legde Fico aan banden zodra hij aan de macht kwam. Zijn pro-Russische koers valt in goede aarde. Ruim de helft van de Slovaken vindt ondertussen dat niet Rusland, maar Oekraïne en het Westen de grootste schuld hebben aan de oorlog.
Geen remmen meer
Voor Europa en de Navo is het vervelend wanneer een bondgenoot in volle oorlog de bocht neemt. Met Pellegrini als president is die bocht compleet. Een bondgenoot in het paleis is een boost voor Fico, die nu voluit kan gaan. Met zijn pro-Russische beleid én met zijn juridische hervormingen.
Critici maken zich zorgen om de snelheid waarmee Fico, die aan zijn vierde termijn als premier bezig is, de rechtsstaat ontmantelt. Hij zette de aanval in op de openbare omroep, hindert ngo’s in hun werking en maakte corruptie minder strafbaar. Dat gebeurde met de nadrukkelijke instemming van Pellegrini, die Fico samen met het extreemrechtse SNS aan een meerderheid hielp.
Pellegrini was jarenlang een partijgenoot en vertrouweling van Fico. Hij volgde Fico op als premier toen die in 2018 moest aftreden na protesten over een corruptiezaak en de moord op onderzoeksjournalist Jan Kuciak. In 2020 vormde Pellegrini met enkele dissidenten zijn eigen partij Hlas (‘stem’), die iets meer naar het centrum neigt dan het linkse Smer van Fico, maar in nationalisme, populisme en Poetin-liefde niet moet onderdoen.
De president mag dan vooral een ceremoniële functie hebben, toch is zijn rol niet te onderschatten. Hij is het hoofd van het leger, kan een veto indienen tegen wetten, kan die aanvechten bij het Grondwettelijk Hof en rechters bij dat Hof benoemen. Hij kan een ander geluid laten horen. Dat is wat de vorige, liberale president Zuzana Caputova geregeld deed. Zij weerhield Fico ervan op Europese toppen al te hard tegen zijn Europese collega’s in te gaan. Fico stond tot nu bekend als een stoorzender die uiteindelijk toch bijdraait.
Met Pellegrini aan zijn zijde kan Fico ongeremd zijn pro-Russische koers varen. De uitslag lijkt ook zijn illiberale hervormingen te legitimeren. Een meerderheid van de Slovaken kan de zwenking naar een sterk populistisch regime wel smaken. Europese democraten zien de bui hangen. Met de tandem Fico-Pellegrini aan de macht in Slovakije, gaat de ‘orbanisering’ van centraal-Europa naar een hogere versnelling.