Wie zal die barst in ons tv-scherm betalen?
Sugar
Op Apple TV+ ★★☆☆☆
Dit hebben we, denken we (maar we weten het niet helemaal zeker, zeg nooit nooit, dat geheugen ook), niet eerder meegemaakt: een fictiereeks van acht afleveringen die we tot en met de zesde aflevering drie, misschien zelfs vier sterren dachten te geven, en die dan op het eind zo’n ridicule, al het voorgaande op losse schroeven zettende plottwist meekrijgt, dat je nog amper twee sterren overhoudt. We verklaren ons nader, maar niet té nader, of we hebben een boete aan onze broek wegens het doorbreken van een spoilerembargo. Die jongens van Apple lachen daar niet mee.
De reeks in kwestie is Sugar, en de Sugar in kwestie is John Sugar, een privédetective vertolkt door Colin Farrell, die dat naar behoren doet, u weet hoe hij is. De rest van de cast valt ook weinig te verwijten, net zo min als de regisseur, de Braziliaan Fernando Meirelles, ook niet van de minsten – hij maakte onder meer Cidade de Deus, The two popes en
The constant gardener.
Sugar is een eerbetoon aan – of een pastiche op, het is maar hoe je het bekijkt – de film noir uit de jaren 40 en 50: The big sleep en andere Philip Marlowe-verhalen naar de boeken van Raymond Chandler, of Casablanca, zulke ongein. Korte scènes uit tal van dat soort films flitsen voorbij in het verhaal van John Sugar, die van een rijke oude Hollywoodproducer de opdracht krijgt diens verdwenen kleindochter te zoeken – een balorige late tiener met gedrags- en drugsproblemen. Zijn baas bij het detectivebureau probeert Sugar van de zaak te halen omdat hij te emotioneel betrokken is: zijn kleine zusje werd ontvoerd toen hij een tiener was.
In de zevende aflevering wordt alles overhoop gehaald en wordt de reeks een genrebender vanjewelste
Klinkt het u allemaal wat te bekend in de oren? Wacht, we gooien er nog wat clichés tegenaan: het drankprobleem waarmee Sugar worstelt, de opvallende oldtimer waarin hij zich verplaatst (probeer maar eens iemand ongemerkt te volgen in een Corvette Stingray), de vriendelijke straathond waarover hij zich ontfermt, de geheimzinnige vrouw die hij eerst niet vertrouwt, dan weer wel, dan weer niet, de hogere machten die hem tegenwerken in zijn zoektocht, omdat er meer aan de hand is.
Je ziet het dus allemaal van mijlenver aankomen, maar het werkt, omdat het virtuoos gemaakt is, met respect voor de regels van het genre. Denk je. Tot in de zevende aflevering dus alles overhoop wordt gehaald en Sugar ineens een heel ander register opentrekt en een genrebender vanjewelste wordt. Onze reactie was als volgt: eerst viel onze mond open, dan begonnen we onbedaarlijk te lachen, en toen wierpen we van frustratie onze geruite pantoffel naar het scherm. Laat vooral weten waar u mee gooide, nadat de laatste afleveringen over enkele maanden online zijn gekomen.
de straat maar oversteken. Dat fijne leven stopte, toen de financiële rekeningen van Wirecard in 2020 niet meer klopten en Marsalek op de Interpollijst van ‘gezochte personen’ verscheen.
Pion in een netwerk
Terug naar de gsm’s van de Oostenrijkse kabinetsleden, die in 2017 in de Donau waren beland en daarna vernietigd hadden moeten worden. Egisto Ott, de chef bij de staatsveiligheid aan wie de IT’er de verzopen telefoons had gegeven, had ze doorverkocht. In de zomer van 2022 had hij de toestellen meegenomen naar de woning van een familielid, waar enkele koeriers/spionnen ze kwamen halen. Zij brachten de gsm’s via Wenen naar Istanbul. Vandaaruit werden de toestellen naar Moskou gestuurd. Kort na aankomst in de Russische hoofdstad, pikten speurders de signalen van de gsm’s op in de buurt van de Ljoebjanka, het gebouw van de Russische geheime dienst FSB.
Nu blijkt dat Ott de verzending voor Jan Marsalek regelde, de gevluchte topman van Wirecard. Het was een kennis van Marsalek die de toestellen in Istanbul oppikte om ze naar het hoofdkwartier van de Russische inlichtingendiensten te brengen.
Dat is niet het enige klusje dat Ott voor Marsalek heeft gedaan. Hij heeft jarenlang in de dossiers van de Oostenrijkse staatsveiligheid gekeken in opdracht van de Wirecard-baas. Marsalek had goeie contacten met Martin Weiss, een voormalige afdelingschef van het departement. Als Marsalek iemand in Oostenrijk wou laten controleren, vroeg Weiss zijn oude collega Ott, die nog altijd bij de inlichtingendienst werkte, om in de geheime dossiers te duiken.
Het Oostenrijkse gerecht vermoedt dat Ott jarenlang systematisch geheime informatie over landgenoten aan Marsalek (en dus aan Moskou) heeft doorgespeeld en dat hij zich met bluf en fake legitimatiemiddelen toegang verschafte tot politiedatabanken en afdelingen die files bewaarden van mensen die Moskous interesse gewekt hadden.
Hij was bijvoorbeeld op zoek naar gegevens over Christo Grozev, de man van het onderzoekscollectief Bellingcat, die Alexej Navalny had geholpen om de spionnen te vinden die hem vergiftigd hadden. Grozev verliet Oostenrijk in 2023, nadat de Oostenrijkse staatsveiligheid hem had gezegd dat Rusland achter hem aan zat. De Financial Times schrijft dat Ott zijn veiligheidsmachtiging zelfs gebruikte om in andere Europese landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Italië, vertrouwelijke politie-informatie op te vragen over mensen die Rusland in de gaten wilde houden. In de Schengendatabase kon hij zien welke Russische dissidenten of agenten in en uit de Schengenzone reisden.
Ott was slechts één pion van Marsalek: nu gaan speurders uit verschillende Europese landen ervan uit dat de gevluchte manager van Wirecard vanuit Rusland een Europees netwerk van Russische spionnen leidt. In het Verenigd Koninkrijk zijn enkele maanden geleden zes Bulgaren opgepakt die, in opdracht van Marsalek overal in Europa informatie over personen verzamelden om hen, indien nodig, uit te schakelen. Zij pleiten onschuldig.
Geld versluisd naar Afrika
Op 29 maart 2024, Goede Vrijdag, is Ott in Oostenrijk opgepakt. De voormalige afdelingschef Weiss heeft het land verlaten, vermoedelijk zit hij in Dubai. De Weense politieke klasse houdt haar adem in: Ott had goede banden met politici van verschillende partijen. Hebben zij zich, wat betreft hun visie op het Kremlin, door Ott laten inspireren?
Het is bizar dat niemand aan de alarmbel trok toen bekend werd dat Ott honderden keren op niet geoorloofde wijze informatie bij de politie databanken had opgevraagd. “Waarom is niet dat opgevallen? Waarom werd dat niet gerapporteerd?”, vraagt de voormalige directeur van de inlichtingendienst zich in een Oostenrijkse krant af. Kanselier Karl Nehammer roept deze week de nationale veiligheidsraad bijeen. “Dit is een zaak voor het gerecht, maar we moeten ook onze veiligheidssituatie evalueren. We moeten vermijden dat Russische spionnen in onze politieke partijen infiltreren en die gebruiken”, zei hij.
De schade die Marsalek heeft aangericht en mogelijk nog kan aanrichten, is niet te overzien. Het Duitse bedrijf Wirecard was een ideale plaats voor iemand die wilde spioneren. De Duitse overheid had de financiële instelling haar internationale transacties toevertrouwd. Marsalek had dus zicht op de financiële stromen: hoeveel geld ging naar welke projecten van Defensie, waar lagen de prioriteiten?
Geheim agenten van de Bondsrepubliek hadden Wirecard-kredietkaarten gekregen, waardoor Marsalek via hun aankopen en uitgaven hun parcours en locaties kon volgen. Hij kende, schrijft de Wall Street Journal, hun schuilnamen. Gevreesd wordt dat Marsalek al die jaren Moskou gebriefd heeft over de Duitse spionageactiviteiten. Volgens de Wall Street Journal moesten nieuwe identiteiten worden bedacht of andere standplaatsen gezocht voor de geheim agenten die mogelijk door Wirecard gevolgd werden.
Mogelijk is Marsalek rond 2013 gevallen voor de charmes van een erotische danseres die door Rusland als lokaas was gebruikt
De Duitse overheid had Wirecard haar internationale transacties toevertrouwd, en Duitse geheim agenten kregen Wirecard-kredietkaarten
Verder wordt het, op basis van politioneel en gerechtelijk onderzoek in verschillende landen, almaar duidelijker dat Marsalek via Wirecard de Russische inlichtingendiensten hielp om hun buitenlandse operaties te financieren. Hij kon vergoedingen overmaken naar de agenten of de informanten in het buitenland en hij kon geld versluizen naar conflictgebieden in het Midden-Oosten of Afrika. Daar heeft hij de Wagner-militie van Jevgeni Prigozjin geholpen en poseerde hij aan de zijde van Khalifa Haftar.
Marsalek is nog altijd voortvluchtig. Net als Weiss zou hij in Dubai zitten.
Dit artikel is in grote mate gebaseerd op het opzoekwerk van het Duitse weekblad Der Spiegel, de Duitse openbare omroep ZDF, de Oostenrijkse krant Der Standard en het Russische onderzoeksplatform The Insider