Rechters schieten gat in EU-sanctiebeleid tegen Russische oligarchen
De Russische oligarchen Michail Fridman en Pjotr Aven moeten van de Europese sanctielijst gehaald worden, oordeelt de hoogste Europese rechtbank. Hun banden met Poetin zijn geen voldoende reden om ze te straffen.
Het Europees Hof van Justitie in Luxemburg heeft een klap toegebracht aan het sanctiebeleid dat de Europese Unie heeft uitgerold tegen Rusland. Na de invasie van Oekraïne werden al dertien economische sanctiepakketten goedgekeurd. Daardoor staan al meer dan 2.000 personen en organisaties op de zwarte lijst. Het betekent dat hun tegoeden in Europa bevroren zijn, dat er geen geld overgemaakt kan worden naar hen en dat ze ook niet meer naar Europa kunnen reizen.
Het belangrijkste argument is dat ze meegewerkt hebben aan de ondermijning van de soevereiniteit van Oekraïne. Maar de hoogste Europese rechters schieten nu een gat in de juridische onderbouwing van dat beleid. Topbankier Michail Fridman en zijn zakenpartner Pjotr Aven stapten naar het Europees Hof van Justitie en krijgen daar gelijk. Volgens de rechters in Luxemburg mogen de twee dan wel nauwe banden hebben met Poetin, het is onvoldoende bewezen dat ze de oorlog mee hebben mogelijk gemaakt of dat ze die steunen.
Voorlopig blijven de twee wel op de sanctielijst staan. De uitspraak van de rechters ging over de periode tot maart 2023. Toen werd hun straf verlengd, maar breidde de EU ook de argumenten uit die de bestraffing moeten legitimeren. Over die verlenging loopt de juridische procedure nog. Misschien is de bijkomende juridische onderbouwing bedoeld om de rechters in Luxemburg van mening te doen veranderen.
Voor de Europese beleidsmakers is de uitspraak in elk geval een onaangename verrassing. Zij bekijken of ze in beroep gaan. Eerder hadden enkele minder prominente Russen de sanctie met succes aangevochten. Onder anderen de ex-vrouw van Fridman werd van de lijst gehaald en ook voormalig F1-coureur Nikita Mazepin zit niet langer op het
strafbankje. Dat zijn vader een invloedrijke oligarch is met nauwe banden met Poetin was volgens de rechters geen voldoende reden om Nikita te straffen.
Maar Fridman en Aven zijn van een andere categorie. Fridman is de oprichter van de Alfa Bank, de grootste privébank van Rusland. De twee maakten ook fortuin in de olie- en telecomsector. Zeker voor de oorlog waren ze graag geziene gasten in het Kremlin. Fridman, die in Oekraïne is geboren, zei onmiddellijk na de invasie dat hij de oorlog betreurde en dat die nooit tot een oplossing zou leiden. Maar hij zei ook dat hij terughoudend was met kritiek op Poetin, omdat hij zijn bedrijven en werknemers niet in gevaar wilde brengen. “Als ik ook maar een politieke uitspraak doe die onaanvaardbaar is voor Rusland, dan zal dat gevolgen hebben voor iedereen die belangen heeft in onze bedrijven”, zei hij toen Europa hem op de sanctielijst zette. Hij verbleef toen in Londen.
Naar Israël en terug
“Doe ik een politieke uitspraak die onaanvaardbaar is voor Rusland, dan heeft dat gevolgen voor iedereen met belangen in onze bedrijven” Michail Fridman Russisch topbankier
Fridman voegde er toen aan toe dat als de sancties hem het leven onmogelijk maakten in Europa, hij zou moeten terugkeren naar Rusland. Fridman, die ook een Israëlisch paspoort heeft, verkaste eerst naar Israël, maar toen de Gaza-oorlog begon, keerde hij terug naar Moskou. Kritiek op Poetin of de oorlog gaaf hij niet meer. Aven zat in de weken na de invasie nog aan tafel met Poetin om hem advies te geven over de sancties van het Westen.
Daarom bevreemdt de uitspraak van de rechters. “Welk signaal geven ze nu aan Poetin en zijn vrienden”, schreef Leonid Volkov, een naaste medewerker van Alexei Navalny op X. “Fridman en Aven hebben geen enkele kritiek meer gegeven op de oorlog.” Vorige maand werd Arkadi Volozj van de sanctielijst gehaald. De oprichter van Yandex, de Russische tegenhanger van Google, is een van de weinige oligarchen die zich wel tegen de oorlog en Poetin keerden. Hij woont al jaren in Israel, maar verliet het bedrijf kort na de invasie van Oekraïne.