Wat te doen met antifascistische lerares in Hongaarse cel? Italië vindt geen antwoord
Al ruim een jaar zit Ilaria Salis in een Hongaarse cel. De Italiaanse oppositie overwoog zelfs een plek voor haar op de Europese lijst.
De eerste keer dat Italianen een beeld kregen van hoe hun landgenote in Hongaarse detentie wordt behandeld, was op 29 januari. Ilaria Salis, een 39-jarige lerares uit het Noord-Italiaanse Monza, werd toen de rechtszaal in Boedapest binnengeleid, handen en voeten gebonden, en vastgelegd aan een soort ketting.
De beelden wekten internationaal heel wat verontwaardiging op. Salis is behalve lerares ook een antifascistische militante. Ze wordt er in Hongarije van beschuldigd dat ze twee neonazi’s te lijf zou zijn gegaan. In februari vorig jaar was ze naar Boedapest gereisd, waar een meerdaagse internationale bijeenkomst van neonazi’s, skinheads en extreemrechtse hooligans stond gepland. Salis zou er deelnemen aan een antifascistische tegenbetoging.
Op 11 februari 2023 werd Salis gearresteerd. Ze ontkent dat ze deelnam aan het belagen van uiterst rechtse militanten, maar riskeert in Hongarije wel tot 24 jaar cel. Ze wordt vastgehouden in een kleine cel, klaagt over muizen en kakkerlakken in de gevangenis, en mocht bijna zeven maanden lang zelfs niet met haar familie praten.
Haar vader Roberto Salis grijpt in Italië elke kans aan om de regering onder druk te zetten en de publieke opinie te mobiliseren. Hij schreef onlangs ook een brief aan de Italiaanse president Sergio Mattarella. Die stemde snel in met een telefoongesprek, waarin hij de vader verzekerde van zijn medeleven en steun.
Voor de Italiaanse regering is de zaak-Salis een politieke splijtzwam. Minister van Buitenlandse Zaken Antonio Tajani, van het rechts-liberale Forza Italia, reageerde meteen dat de handboeien en ketting in de rechtszaal hem excessief leken. Maar premier Giorgia Meloni en vicepremier Matteo Salvini, de radicaal-rechtse tenoren van deze regering, beschouwen de Hongaarse eerste minister Viktor Orban als een politieke bondgenoot. Hongarije of Orban bekritiseren, ligt voor hen een stuk gevoeliger.
Stokebrand Salvini
Meloni maakte de Italiaanse media prompt duidelijk dat Italië niet kan en mag ingrijpen in een juridische procedure in een andere EUlidstaat, maar dat haar regering wel aandringt op een waardige behandeling voor Salis en een eerlijk verloop van haar proces. De Italiaanse premier droeg haar partijgenoten van het uiterst rechtse Broeders van Italië op zich te onthouden van kritiek op Salis, gezien de delicate situatie, ook al betreft het een uiterst linkse militant.
De antifascistische militante wordt vastgehouden in een kleine cel en klaagt over muizen en kakkerlakken in de gevangenis
Maar Salvini, een stokebrand ook binnen de regering waar hij zelf deel van uitmaakt, zag zijn kans schoon Meloni voorbij te steken op rechts. Woordelijk viel hij de premier wel bij, maar hij voegde eraan toe dat, als Salis schuldig wordt bevonden, ze niet opnieuw in Italië voor een klas kan staan. Zijn Lega-partij rakelde op dat Salis in 2017 in Monza een partijstand van de Lega zou hebben aangevallen – een incident, zo reageerde prompt haar advocaat, waarvoor Salis in Italië al werd vrijgesproken.
De Italiaanse diplomatieke druk op Hongarije lijkt voorlopig weinig verschil te maken. Op 28 maart is Salis opnieuw voor de rechter geleid, en ook toen was de Italiaanse geboeid, en aan een ketting vastgemaakt. Zeven Italiaanse parlementsleden van de oppositie hoorden hoe Salis’ verzoek om in Hongarije onder huisarrest te worden geplaatst, meteen van tafel werd geveegd.
Toch niet op Europese lijst
Salis zou nog altijd gevaarlijk zijn, en daarbij oordeelde de rechtbank dat dertien maanden voorarrest niet excessief zijn, gezien de zware beschuldiging. Eerder werden ook al meerdere verzoeken om een huisarrest in Italië verworpen.
De centrumlinkse Democratische Partij, de grootste oppositiepartij in Italië, overwoog recent zelfs intensief om Salis een plek te gunnen op de lijst voor de Europese verkiezingen van begin juni. Als de 39-jarige lerares en uiterst linkse militante verkozen zou worden, dan zou ze als Europarlementslid parlementaire onschendbaarheid genieten. Justitie in Hongarije zou dan in principe een verzoek moeten richten tot de voorzitter van het Europees Parlement om haar verder te mogen vervolgen.
Maar na dagen van felle speculatie over een Europese kandidatuur sloot partijvoorzitter Elly Schlein, die vader Salis erover sprak, die mogelijkheid dan toch uit. Schlein wilde “zo’n delicate kwestie” buiten de lijstvorming houden, klonk het. In werkelijkheid was niet iedereen binnen haar linkse partij het over een kandidatuur eens, en ook Salis’ vader had zijn twijfels. De volgende zittingsdag van het proces is op 24 mei.