Eerste horde genomen voor versoepeling Poolse abortuswet
Het langverwachte abortusdebat in Polen eindigde hoopvol. De vier wetsvoorstellen die op tafel liggen, ook die waardoor abortus gelegaliseerd zou worden, mogen door naar een commissie. “Dit is een historisch moment.”
De Poolse premier Donald Tusk, die in december aan de macht kwam en zo een einde maakte aan acht jaar van ultraconservatief PiSbeleid, had eerder gezworen om het bijna totale verbod op abortus af te schaffen. De beslissing om voor een abortus te gaan moet opnieuw bij de vrouw liggen, en niet bij “een priester, een aanklager of een partijfunctionaris”, zei hij. Tusk begon als leider van een coalitieregering die onderling veel ideologische verschillen vertoont, aan een netelige strijd om zich aan zijn campagnebelofte te houden.
Het Poolse parlement boog zich deze week over liefst vier wetsvoorstellen. Het voorstel van Tusks centrum-liberale Burgercoalitie zou de toegang tot abortus garanderen in de eerste twaalf weken van de zwangerschap, of op elk moment dat er ernstige gezondheidsrisico’s zijn voor moeder of foetus. De sociaaldemocratische coalitie Nieuw Links gaat verder en legde twee wetsvoorstellen op tafel: zij willen abortus legaliseren tot de twaalfde week én willen ook decriminaliseren. Het wetsvoorstel van de Derde Weg ten slotte, een coalitie van een boerenpartij en een centrum-conservatieve partij, wil alleen een terugkeer naar het al zeer strikte abortusbeleid van voor 2020.
Complex lobbywerk
Na woelige debatten heeft een meerderheid van de parlementsleden vrijdag de doorgang van elk wetsvoorstel naar de volgende fase van het wetgevingsproces goedgekeurd. Elk voorstel wordt nu verder besproken in een speciale commissie. Maar het einde is nog niet in zicht. Elk wetsvoorstel moet nu nog aangenomen worden om verder te gaan. Het is de eerste keer sinds 1996 dat wetsvoorstellen voor de legalisering van abortus door een eerste stemming raken in Polen. Volgens een recente peiling staat meer dan een derde van de bevolking achter een legalisering.
“Dit is een historisch moment”, schreef Kamila Ferenc, advocaat en directeur van de Federatie voor Vrouwen en Gezinsplanning (Federa) op X. Na de Poolse parlementsverkiezingen in oktober hoopte Ferenc, zoals veel kiezers, dat de nieuwe regering de strenge abortuswet zou schrappen. In december vertelde ze nog aan De Standaard over de twee wetsvoorstellen van Nieuw Links waaraan ze meegewerkt heeft en over het complexe lobbywerk om alle partijen op één lijn te krijgen, inclusief de conservatievere Derde Weg.
Sinds 2020 is abortus in Polen alleen nog toegelaten bij incest, verkrachting of als het leven van de moeder in gevaar is. Wat precies onder ‘gevaar’ valt is niet duidelijk zolang de foetus een hartslag heeft. Het verbod, nog verscherpt in 2020 door het Constitutioneel Hof vol PiS-loyalisten, leidde tot massaprotesten. Honderdduizenden mensen trokken de straat op. De nood aan verandering liet zich zien bij de parlementsverkiezingen. Voor het eerst in de geschiedenis van Polen hebben meer vrouwen dan mannen gestemd.
Nog hindernissen
Nog steeds beëindigen in Polen duizenden vrouwen hun zwangerschap met pillen die veelal uit het buitenland komen. Poolse artsen die hulp bieden, lopen risico op bedreiging of intimidatie. Uit schrik voor vervolging grijpen de ziekenhuizen daarom vaak niet in bij complicaties, waardoor levens verloren gaan. Er zijn minstens acht gevallen bekend van vrouwen die gestorven zijn door het strikte abortusbeleid. Daardoor groeit de angstcultuur nog, omdat ook vrouwen met een gewilde zwangerschap gevaar lopen.
Om het tij te keren is nu “de eerste stap” gezet, zegt het Centrum voor Reproductieve Rechten. Of de volgende stappen zullen volgen, is nog maar de vraag. Er zijn nog hindernissen te nemen. Zo wil de conservatieve partij Polen 2050 van Szymon Holownia dat elke wetswijziging in een referendum voorgelegd wordt. Critici verwerpen dat idee, omdat referenda geld- en tijdrovend zijn. Dat zijn partij de vier voorstellen heeft gesteund, was vooral “uit respect voor de democratie” en “bezorgdheid om de duurzaamheid van deze coalitie”, zei Holownia.
Europees grondrecht
En dan is er nog president Andrzej Duda, op wiens steun PiS tot volgend jaar kan rekenen. Duda sprak vorige maand zijn veto uit tegen een door het parlement goedgekeurd wetsvoorstel waarbij vrouwen boven de 15 jaar zonder voorschrift toegang zouden krijgen tot de morning-afterpil. Vóór de stemming maakte zijn plaatsvervangende stafchef, Piotr Cwik, het standpunt van de president duidelijk bij de Poolse omroep wPolsce: “Hij is pro leven”.
Ook vanuit het Europees Parlement kwam overigens een duidelijk signaal. Dat keurde donderdag een resolutie goed om het recht op abortus op te nemen in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.
Het is de eerste keer sinds 1996 dat wetsvoorstellen voor de legalisering van abortus door een eerste stemming raken in Polen