“Sociale media maken jongeren bang dat ze te weinig geld zullen hebben”
Op sociale media bombarderen ‘finfluencers’ jongeren met boodschappen over snelle, gemakkelijke rijkdom. De financiële studentenvereniging Capitant helpt haar leden tegengas te geven. “Je krijgt online nooit het volledige plaatje, en zelfs ook niet in de media of bij de bank.”
“Heel veel jongeren piekeren constant over geld door wat ze zien op sociale media”, zegt Stan Ivens, die een opleiding handelsingenieur volgt, tegen De Standaard. “Op Tiktok en Instagram laten talloze accounts uitschijnen dat met daytrading heel snel een eigen vermogen op te bouwen is. Die mensen tonen hun dure horloges, een Lamborghini, en zetten er een hip muziekje over. Maar eigenlijk maken die filmpjes heel wat studenten bang. Ze denken: oei, ik doe dat allemaal niet, ik zou veel meer bezig moeten zijn met veel geld verdienen. Studeren alleen lijkt vandaag al lang niet meer genoeg.”
Dat soort inhoud op sociale media is niet langer een onschuldig fenomeen. Want de Belgische tieners en twintigers zijn financieel niet zo geletterd. Dat bleek uit een enquête van de bankenfederatie Febelfin in 2020. Slechts een minderheid onder de jongeren kan een budget opstellen, financiële reclameboodschappen interpreteren, of begrijpt hoe leningen werken. Een veel grotere groep blijft onwetend of bang van geldzaken. ‘Finfluencers’ ( financial influencers) buiten dat gebrek aan kennis steeds beter uit en prijzen allerlei alternatieve beleggingen aan. In 2023 meldden gedupeerden bij de FSMA, de Belgische waakhond over de financiële markten, een collectief verlies van bijna 15 miljoen euro. Het ging heel vaak om frauduleuze ‘alternatieve’ beleggingen of cryptomunten. FSMA kon 256 fraudeurs en maar liefst 313 onbetrouwbare financiële websites identificeren.
Drempelvrees
Ivens is bestuurslid van de Gentse afdeling van studentenorganisatie Capitant. Dat zijn extreem financieel geletterde twintigers. Capitant werd na de bankencrisis van 2010 opgericht door studenten die de financiële wereld beter willen leren kennen. Er zijn ook afdelingen in de universiteitssteden Luik, Brussel, Leuven en Antwerpen. Een beleggingsclub is Capitant niet. Ook wil de organisatie meer zijn dan alleen een plek voor networking tussen studenten en de Blackrocks van deze wereld.
Dat niet iedere student bijleren over financiële fenomenen als aantrekkelijke hobby ziet, weet voorzitter Estelle Roose ook. “Op onze evenementen zien we vooral een publiek uit economische richtingen”, zegt ze. “Die weten meestal al heel veel. Maar er zijn veel mensen die wij niet bereiken, en die kunnen wij ook niet helpen wapenen tegen de risico’s.”
“Als rechtenstudent voelde ik zelf ook drempelvrees om bij Capitant te komen”, zegt bestuurslid Amber Van Cauwenbergh. “Ik dacht dat ik zou struikelen over het technische jargon. Eenmaal je uit je comfortzone komt, gaat het wel.” Dat er een tweedeling ontstaat, leunt aan bij de vaststelling van Febelfin. “Hoe meer jongeren weten over geld, hoe beter ze het zelf managen. Jongeren die de financiële wereld minder goed begrijpen, zijn minder betrokken bij het management van hun geld. Die groep ervaart vaker geldproblemen. Het is een vicieuze cirkel.”
Overal rijke levens te zien
Sociale media dreigen die cirkel heel snel nog vicieuzer te maken. “Ik zie veel accounts die een ‘rijke levensstijl’ promoten hardnekkig terugkomen”, stelt Ivens. “Natuurlijk omdat die inhoud visueel vaak aantrekkelijk is. Die mensen proberen dan cursussen of cryptomunten te verkopen.” Volgens Gianni Vermeire, ook bestuurder bij Capitant, gaat het opvallend vaker om Nederlandse of Amerikaanse ‘finfluencers’ dan om Vlaamse. “De Belgische waakhond FSMA reguleert vrij strikt, en zit dicht op wat Belgische finfluencers posten”, vindt Van Cauwenbergh. “Maar de FSMA heeft geen vat op die buitenlandse accounts. Uiteindelijk mikken die ook op het Vlaamse publiek.”
“Online wordt ook heel vaak geclaimd dat een diploma tegenwoordig niet nuttig is, omdat je kunt ondernemen en zo superrijk
worden”, zegt Ivens. “Ik zag bij jongeren in mijn directe omgeving hoe hard die boodschap aansloeg. Ze verwijzen dan naar miljardairs zonder een diploma, zoals Elon Musk. Die onrealistische boodschappen storen mij. Niet iedereen kan zomaar een groot bedrijf uit de grond stampen. Als je jong bent, ken je de economie nog niet zo goed. Dan loont het om ergens te beginnen als werknemer en later pas te ondernemen.”
Dat ‘dump je studies en word snel schatrijk’-idee wordt volgens Vermeire nog continu gevoed door allerlei online trends. “Er was een hype rond affiliate marketing (waarbij je blogt over producten van een merk en een commissie krijgt op de verkoop, red.). Dan waren er al die cursussen op Youtube over rijk worden, wat nu ook weer een beetje passé is. Dropshipping was ook even populair. Plots was iedereen een eigen website aan het opzetten om trendy items door te verkopen, rechtstreeks gekocht in China.” “Bijvoorbeeld een specifieke lamp die sterren projecteerde op het plafond”, vult Van Cauwenbergh aan. “Daar viel tijdens corona gewoon niet aan te ontsnappen op Tiktok.”
“Er zijn zeker mensen die daar geld mee verdiend hebben”, zegt Vermeire. “Maar die producten worden in extreme mate gepusht. De markt raakt al snel gesatureerd en dan verkoopt het niet. Ergens is dat gevaarlijk, omdat er altijd jonge gasten van 16 of 17 die inhoud opnieuw zien, en daar dan in willen investeren.”
“Online wordt heel vaak geclaimd dat een diploma tegenwoordig niet nuttig is, omdat je kunt ondernemen en zo superrijk worden” Stan Ivens Capitant Gent
Roose snapt echter wel waarom veel jongeren niet wegswipen. “De inhoud is overtuigend. Ik begrijp waarom jongeren het risico nemen. Het idee dat werken alleen nooit zal volstaan om vooruit te komen, leeft hard. Geen wonder dat zoveel studenten verschillende jobs tegelijk combineren met een studie.” “Het leven is duurder geworden”, zegt Van Cauwenbergh. “Ik zie een paniekreactie in mijn generatie. Zo van: ‘Ik moet wel iets doen of ik ga niet mee kunnen’.”
Cryptomagiërs
Bij sommige jonge twintigers is een eigen aandelenportefeuille het antwoord. “Beleggen is gigantisch populair, maar niet iedereen die ermee bezig is, heeft een doordachte logica”, zegt Van Cauwenbergh. “Vaak horen ze dat iets een goede investering is, dus volgen ze.” “In mijn vriendenkring gaat het om indexfondsen maar tegelijk ook cryptomunten”, zegt Ivens. “Ik denk wel dat mensen vroeger defensiever en bedachtzamer belegden dan wij vandaag op onze gsm.”
Volgens Vermeire wordt er soms op onredelijk korte termijn gekeken. “De meeste jongeren verliezen al aandacht als je begint over een beleggingshorizon van tien jaar. Ze willen hun geld zien verdubbelen of verdrievoudigen in een paar weken.”
Cryptomunten beloven dat te doen. “Gelijk wie kan tegenwoordig zelf zo’n ‘ meme coin’ aanmaken”, zegt Vermeire. “Stel dat je begint met een marktkapitalisatie van 1.000 euro. Zo’n munt verdubbelt gemakkelijk, want als er nog eens 1.000 euro bijkomt, gaat je rendement al maal twee. Wie nog eens honderd mensen kan overtuigen om er elk 10 euro in te stoppen, gaat maal drie. Zulke influencers hebben veel volgers, dus dat stijgt snel. Dan komt het moment dat de ontwikkelaar de stekker eruit trekt. Die persoon pakt de winst en de anderen blijven zitten met het verlies. Ze noemen dat rugpulling ( het tapijt eronder uittrekken, red.).”
Een opvallende vaststelling: de weg naar financiële zelfredzaamheid is ook voor de leden van Capitant een nogal eenzame zoektocht, zonder veel begeleiding. Febelfin stelde al vast dat Belgische ouders “liever met hun kinderen praten over seks dan over geld”. “Zelfs in universitaire opleidingen kom je niet veel te weten over het belang of de praktische werking van de financiële wereld”, vinden Van Cauwenbergh en Vermeire. Berichtgeving in de media voelt volgens Roose soms niet “objectief of volledig genoeg”, en de banken worden gezien als relatief dure tussenschakels voor iets wat je beter zelf doet. “Digitalisering dreigt hun rol steeds overbodiger te maken.” Roose: “Soms schrik ik echt van hoe weinig antwoorden een bankmedewerker kan geven op mijn vragen.” Kunnen ze al die moeizaam verworven wijsheid delen met vrienden? “Ik vind dat moeilijk, want ik wil niet verantwoordelijk zijn voor het budget van een ander”, zegt Roose. “Als het dan slecht gaat, is het mijn schuld. Als mijn vrienden raad vragen, kan ik dus niets adviseren.”