Wat u denkt, klopt echt: nooit zoveel regen gehad
Zes maanden haast onafgebroken nattigheid, zoiets maken we in België maar één keer om de vijftig jaar mee. Vooral Vlaanderen kleurt kletsnat op de kaart.
Voor deze week wordt opnieuw
elke dag regen voorspeld. Heeft het voor u lang genoeg geduurd? Het KMI spreekt u niet tegen: de afgelopen zes maanden kennen hun gelijke niet als het op neerslag aankomt. Meteoroloog Pascal Mormal haalt er de statistieken bij. De periode van 11 oktober 2023 (de dag dat de regenreeks begon) tot 10 april 2024 slikten we in Ukkel 693 millimeter regen. Daarmee overtreffen we 1993-94, toen er in dezelfde periode 642 millimeter viel.
In dat kletsnatte semester was het vooral Vlaanderen dat de buien zag hangen. Op een kaart van België zie je hoe grote delen van boven de taalgrens als ‘uiterst nat’ gecatalogeerd worden, in vergelijking met de referentieperiode 1991-2020 (zie grafiek). “Niet dat Wallonië geen regen te slikken kreeg,” vult Mormal aan, “maar daar zijn ze wat meer gewend, de afwijking van de normale toestand is er minder groot.”
Westhoek
De afwijking was overigens nergens zo groot als in de Westhoek. In november viel daar tot 250 procent meer regen dan normaal. De beelden van de overstroomde IJzervlakte spraken boekdelen.
De gegevens van het KMI sporen met die van waterbouwkundige Patrick Willems (KU Leuven). Hij stelt vast dat de periode oktober-maart de op een na natste was sinds 1902. Die maanden worden de hydrologische winter genoemd, waarin er meer regen valt dan er verdampt. Alleen de winter van 1998-99 staat nog iets hoger in de tabellen. Voor alle duidelijkheid: de hydrologische benadering kijkt naar neerslag min verdamping, terwijl de weerkundigen louter naar neerslag kijken.
Zowel vanuit weerkundig als vanuit hydrologisch standpunt komt dergelijke nattigheid maar een keer in de vijftig jaar voor.
Volgt onvermijdelijk de vraag naar de oorzaken. “Het water van de Atlantische Oceaan is al meer dan een jaar uitzonderlijk warm, dat heeft wellicht een rol gespeeld”, zegt Mormal. “Een warmere atmosfeer bevat meer waterdamp en verzadigde lucht kan meer neerslag produceren. Of we hier de klimaatverandering aan het werk zien? Dat is altijd heel moeilijk om te zeggen.”
De patronen die we de voorbije jaren zagen, passen in elk geval in de klimaatprognoses die zowel meer hardnekkig natte als langere droge periodes in het vooruitzicht stellen.
Patrick Willems wijst op de grote beweging in de neerslagcurve. In mei en juni vorig jaar bleef de regen uit, er moesten al droogtemaatregelen afgekondigd worden. Toen kwam er een ouderwetse kwakkelzomer. Van oktober tot april werd alles wat op droogte leek van de tabellen gespoeld. Vandaag hebben we een neerslagoverschot van bijna 350 millimeter.
“Zo’n overschot is zeldzaam geworden”, stipt de Leuvense waterbouwkundige aan. “We hebben de jongste jaren enkele erg droge zomers meegemaakt. De neerslag van een normale winter kon dat niet langer compenseren. Wat we nu meemaken, is een indicatie dat alleen een uitzonderlijk natte winter de tekorten die we tijdens droogte oplopen kan goedmaken.”
Schaarste tegen september
Het overschot is ook goed te zien aan de waterstanden, bleek afgelopen week uit cijfers van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Op 88 procent van de meetplaatsen staat het grondwater hoog tot zeer hoog voor de tijd van het jaar. Op 2 procent is dat laag tot zeer laag. Het is van april 2001 geleden dat we nog eens zo’n toestand meemaakten (DS 11 april).
Daarmee kunnen we een tot twee droge maanden overbruggen, heet het. Maar op rozen zitten we niet. Op 1 april is de hydrologische zomer begonnen, er verdampt dan normaal meer water dan er valt. “Krijgen we opnieuw een hete zomer met langdurige droogte, dan valt het niet uit te sluiten dat we ergens in september opnieuw met waterschaarste kampen”, zegt Willems. “Om dat te voorkomen, zouden we vanaf nu het water dat we hebben, moeten bijhouden en stoppen met draineren waar we kunnen.”
Ondanks al dat water zitten we nog niet op rozen. We kunnen hoogstens twee droge maanden overbruggen