Hoe erg zijn PFAS in ons drinkwater?

De Vlaamse norm wordt niet overschreden, de waarde van het Europese voedselagentschap wel. Maar hoe zorgwekkend is dat?

Er zijn PFAS aangetroffen in het Vlaamse drinkwater. Dat blijkt uit een rapport van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) van eind januari, waarover de krant De Tijd gisteren berichtte. Het gaat om de resultaten van een monitoringscampagne in 2022.

PFAS zijn door de mens gefabriceerde chemische stoffen. Ze werden vanwege hun vet- en waterafstotende eigenschappen veelvuldig gebruikt in onder meer antiaanbakpannen en blusschuim.

1 OverhoeveelPFASgaathet?

In 72 procent van de stalen werden PFAS aangetroffen. De meetresultaten voldoen wel aan de Vlaamse normen die in 2023 vastgelegd werden en op Europese aanbevelingen zijn gebaseerd. Die normen liggen op 0,5 microgram per liter voor alle PFAS samen. Voor twintig PFAS, geselecteerd vanwege hun relevantie voor het drinkwater, ligt de norm op 1 microgram per liter. Aan die normen moest uiterlijk in januari 2026 voldaan worden.

Een ander verhaal wordt het als je de streefwaarde van het Efsa, zeg maar het Europese voedselagentschap, hanteert. Die staat maar 0,004 microgram toe (of 4 nanogram per liter) van vier specifieke PFAS (PFOA, PFOS, PFNA en PFHxS), die allemaal in het bloed van mensen aangetroffen zijn. Onder die strenge drempel, Efsa-4 genoemd, zouden er geen gezondheidseffecten mogen voorkomen.

In 15 procent van de stalen in het waternetwerk en in 18 procent van de stalen aan de kraan zijn concentraties gemeten die hoger lagen. De VMM is evenwel niet verplicht aan deze waarde te toetsen. “Op basis van de wetenschappelijke kennis is het niet duidelijk of de Efsa-4-waarde de meest geschikte grenswaarde is voor PFAS in drinkwater,” zegt Katrien Smet van de VMM.

2 Moetenweonszorgenmaken?

Langdurige blootstelling aan PFAS kan gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals verstoring van de groei en het immuunsysteem.

De drinkwatermaatschappijen zeggen “dat ze aan de Vlaamse norm voldoen en dat er dus niets aan de hand is”, aldus Carl Heyrman van koepel AquaFlanders.

Professor emeritus Greet Schoeters, specialist milieu en gezondheid aan de Universiteit Antwerpen, slaat een iets minder geruste toon aan. “Hier en daar zijn behoorlijk grote overschrijdingen gemeten. Ik verwijs naar een PFOS-meting van 72 nanogram per liter. Zo’n overschrijding kan eenmalig geweest zijn. Gemiddeld valt het wel mee.”

Maar komt onze gezondheid nu in gevaar als we een glas kraantjeswater drinken? “Nee,” zegt Schoeters, “de metingen laten vooral zien dat er te veel schadelijke stoffen in ons water zitten. We moeten er werk van maken om die eruit te halen. Iedereen drinkt elke dag water, daar wil je geen problematische stoffen in.”

Bij het Vlaamse Departement Zorg “volgen ze het op”, laat woordvoerder Joris Moonens weten. “Wij zien geen directe gezondheidsrisico’s, maar onze stelregel is: hoe minder PFAS, hoe beter.”

Daarom heeft de Vlaamse overheid de Efsa-4-streefwaarde opgenomen in het drinkwaterdecreet. “Om de drinkwaterbedrijven aan te sporen in de toekomst nog beter te doen”, zegt Moonens. Ze krijgen daar tot 2028 voor.

Het nieuws leidde prompt tot vragen in het Vlaams Parlement. Minister van Omgeving, Zuhal Demir (N-VA), betreurde “de paniekerige toon van de ondoordachte berichtgeving”. Zij benadrukte dat het Vlaamse drinkwater niet alleen voldoet aan de Vlaamse en Europese norm, maar ook aan de Amerikaanse Hazard Index.

3 KrijgenwediePFASernoguit?

Als er PFAS in het water zitten, gaat het veelal om historische vervuiling. Oefenterreinen van de brandweer zijn een bekende hotspot. Vandaar dringt het in de omgeving en komt het dus in het water terecht. Het is aan de drinkwaterbedrijven om het water van PFAS te zuiveren. “Als er een strengere norm komt, zullen we ons aanpassen,” reageert Carl Heyrman. “Dat zal investeringen vergen. Er zullen meer doorgedreven zuiveringstechnieken aangewend moeten worden, zoals meer actievekoolfilters. Hoe die kosten een impact zullen hebben op de prijs van het kraanwater, valt nu onmogelijk te zeggen.”

De Vlaamse overheid en de drinkwaterbedrijven werken aan een becijfering die later dit jaar klaar moet zijn.

“Het goedkoopste is nog altijd voorkomen dat PFAS en andere vervuilende stoffen in het water belanden”, zegt Heyrman.