“Wees blij met de regen en ga voor een sponstuin”
Regen, regen, regen. Niet alleen mensen, ook aardig wat tuinen raken erdoor verzadigd. Genoeg van de plassen in uw gazon? Schakel over naar een sponstuin, zegt groenjournalist Marc Verachtert. “We organiseren zelf het watertekort in onze tuin.”
“Is het weer slecht, net als de mensen?” Die verzuchting uit Jan Wolkers’ Turks Fruit is niet aan groenjournalist Marc Verachtert besteed. Zelfs na een half jaar bijna ononderbroken regen – dat komt maar eens in de 50 jaar voor – zit hij niet triestig aan het raam naar de tuin te kijken. “Ik durf zelfs te zeggen: wees blij! Hoe meer het grondwater wordt aangevuld, hoe beter we ervoor staan wanneer straks de droogte aanbreekt.”
Verachtert is geen man van kniezen en mokken, wel van oplossingen. Daarvan bulken zijn even praktische als inspirerende tuinboeken, zoals het Handboek voor de klimaattuin dat volgende week verschijnt. Daarin leggen hij en Bart Verelst uit hoe je je tuin niet alleen sterk maakt tegen alle weersomstandigheden, maar ook gastvrij voor insecten en vogels. Ze lanceren alvast een kandidaat voor de Woord van het jaarverkiezing: de sponstuin. “Daarmee bedoelen we een tuin die regenwater opslokt, laat infiltreren en buffert voor gras, planten en bomen.” In 2021 leerde het klimaatonderzoek Curieuzeneuzen in de tuin van deze krant en de UAntwerpen al hoeveel potentieel de 2 miljoen tuinen in Vlaanderen hebben om extreme neerslag te helpen bufferen, en hoe ze kunnen helpen voorkomen dat hele wijken blank komen te staan. Maar daarvoor moeten we die tuinen wel anders inrichten.
Verachtert en Verelst pleiten voor meer natuurlijke tuinen, met minder verharding, de juiste beplanting en vooral zorg en aandacht voor de bodem. “Waar zie je vandaag plassen staan? Niet in natuurgebied of bossen, maar in akkers en tuinen. Dat is omdat de bodem daar te dicht is aangedrukt. Op landbouwgrond door de zeer zware landbouwmachines, in tuinen omdat er intensief op wordt gespeeld of door de werkzaamheden tijdens de bouw van een huis.”
“Ik wil niemand met de vinger wijzen, maar alleen onderstrepen dat we meer zorg moeten dragen voor onze bodem. Leg rijplaten als je bouwt en verbouwt, doe zwaar grondwerk als het droog is, rijd niet altijd op hetzelfde spoor met je kruiwagen ... Het maakt je bodem weerbaarder tegen regen.
Hoe verhelpen natuurlijke tuinen plassen in het gazon?
“Een natuurlijke tuin is simpelweg beter bestand tegen extremer weer. In de sponstuin leggen wij de nadruk op minder verharden en aangepaste aanplantingen. Niks mis met een tuinpad of oprit, maar kies voor stapstenen, betongrasdallen of waterdoorlatende klinkers. Ze houden je voeten proper, je kunt er met een kruiwagen, fiets of auto over rijden én toch laten ze regenwater infiltreren.”
“Neem ook je terras eens kritisch onder de loep. Vaak zijn terrassen te groot en aangelegd in waterdichte tegelverharding. Dat maakt ze duur en een flink deel blijft onbenut. Knabbel er dus wat stukken af om te vergroenen. In een gigantisch terras kun je zelfs planteneilandjes aanleggen. Met kruiden in, handig vlakbij de keuken, of een schaduwboom. Je zal meteen merken hoeveel beter die je terras verkoelt dan een parasol. Wie niets wil uitbreken, kan simpelweg wat bloempotten- of bakken neerpoten. Mooi, goed voor de biodiversiteit en je vangt er aardig wat hemelwater mee op.”
Jullie spreken ook over een buienborder. Wat is dat?
“Die ziet eruit als een gewone bloemenborder, maar is beplant met soorten die zowel droogte als veel water kunnen verdragen. Denk aan kattenstaart, moerasspirea, koninginnenkruid ... Centraal ligt een zacht glooiende gleuf van maximaal 25 centimeter diep. Die vangt het water van een regenbui op en laat het snel infiltreren. De juiste plant op de juiste plek is de ideale manier om te draineren. Hun diepe wortels trekken gangetjes waarin het water infiltreert, een beetje zoals regenwormen en mollen dat doen.”
“Een natuurlijke tuin is beter bestand tegen extremer weer. In de sponstuin leggen wij de nadruk op minder verharden en aangepaste aanplantingen” Marc Verachtert Groenjournalist
Waarom pleiten jullie voor het afkoppelen van de regenafvoer van de riool?
“Water dat in het riool terechtkomt, is verloren. Door regenwater zo snel af te voeren, organiseren we het watertekort in de eigen tuin. Ik kan het niet genoeg herhalen: hoeveel het ook geregend heeft de laatste tijd, we krijgen zeker ook weer droge periodes. Het water dat op jouw perceel neervalt, moet je er dus proberen te houden.”
“Een simpel “regendiefje” in een regenpijp kan een grote regenton vullen. Een groendak is duurder, maar de voordelen zijn navenant. Zelfs in zijn dunste vorm houdt het 50 procent van de regen vast, het geeft een boost aan de biodiversiteit en – omdat een groendak verkoelt – aan het rendement van je zonnepanelen. Sommige instanties spreken over 15 procent meeropbrengst.”
Waarom zijn bomen een must?
“Van een normale regenbui houdt een boom 20 procent vast op de bladeren en de takken. Nog eens 10 procent stroomt via de stam recht naar de wortels. Hetzelfde principe is van toepassing op het gazon. Wie dat te veel en te kort maait, verkleint het absorptievermogen ervan. De grasmat wordt te dicht en er is te weinig bladmassa. Langer gras houdt meer water vast, wat resulteert in een groenere mat, en het verkoelt. Tolereer ook kruiden, niet alleen omdat ze goed zijn voor de bestuivers, maar ook omdat ze dieper wortelen dan gras en dus beter draineren. Eigenlijk is het simpel: wat goed is voor de natuur, is altijd goed voor onszelf.” ‘Handboek voor de klimaattuin. Maak je tuin sterk voor alle weersomstandigheden en gastvrij voor bijen en vogels’ van Marc Verachtert en Bart Verelst verschijnt op 23 april bij Lannoo.