“Een patiënte in contact brengen met jongeren, deed meer dan haar bloeddruk verlagen”
Twee jaar na zijn burn-out hervond huisarts Peter Leysen zijn energie. Hij gooide het over een andere boeg en zocht gelijkgezinden. “We benaderen onze patiënt nu in zijn geheel. Iemand kan slecht ter been zijn, maar heeft misschien meer last van eenzaamheid.” Op bezoek in een dokterspraktijk die werkt rond positieve gezondheid.
“Tierlantijn, wil ik nog de man in de spiegel zijn?” Met een cover van Tourist Le MC’s “Spiegel” schreeuwde de Wilrijkse huisarts Peter Leysen twee jaar geleden zijn wanhoop uit in deze krant. De liedjestekst heeft hij nog, het bijbehorende gevoel – motivatie diep in het rood, gefrustreerd omdat hij door overbodige attest-aanvragen niet toe kwam aan echte zorg en patienten moest weigeren – is verdwenen. Zijn burn-out duwde hem in de richting van positieve gezondheid, een concept van Machteld Huber dat uit Nederland komt overgewaaid.
“Daarbij kijk je niet alleen naar de fysieke gezondheid, maar naar alles wat in het leven maakt dat iemand zich gezond voelt”, verduidelijkt Leysen. “Gezondheid gaat ook over de betekenis van het leven.” Uit onderzoek bij patiënten naar wat echt telt om je gezond te voelen, destilleerde grondlegster Huber zes domeinen: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving (waarvoor sta jij ’s morgens op?), kwaliteit van het leven (ben je gelukkig?), meedoen (heb je genoeg sociale contacten, hoor je erbij?) en dagelijks functioneren. Via een bijbehorende vragenlijst laat ze patiënten nadenken over hoe het met hen gaat op al die vlakken. “Ze zet in op veerkracht van patiënten én op teamwerk, op het betrekken van een gemeenschap bij iemands gezondheid.”
Leysen vulde de vragenlijst zelf in en het resultaat was confronterend. Hij kon niet anders dan de visie ook op zichzelf toepassen. “De gezondheid van een boom wordt mee bepaald door de vruchtbare aarde waarin hij wortelt en het ondergrondse schimmelnetwerk waarmee hij met de omgeving communiceert. Het ecosysteem waarbinnen je functioneert, telt.” Hij vormde zijn tweemanskabinet van toen om tot een multidisciplinair medisch huis. Van vergoeding per prestatie schakelden ze over op forfaitaire betaling. Nutteloze attesten afleveren evolueerde naar patiënten bevragen naar andere aspecten van hun leven en hun antwoorden ernstig nemen.
Eenmaal die weg ingeslagen, viel alles op zijn plaats. “Toen ik twee jaar geleden dringend een huisarts zocht, reageerde niemand op de vacature. Ook al betekende het meteen een loon, een kabinet én patiënten. Zodra dit project in de steigers stond, boden mensen zich spontaan aan.” Een van hen was Hilde Hofkens, een naam als een klok in Antwerpse huisartsenkringen. “Na 32 jaar in het vak kreeg ik in 2022 een burn-out”, vertelt ze. “Op oudejaarsavond ging het licht uit. Mijn job had elke betekenis verloren.” Tot ze met Leysen sprak. “Nu werk ik hier met ontzettend veel plezier als huisarts.”
Hofkens werkt bewust deeltijds, net als iedereen in dit team. Leysen werkt nu ook als osteopaat en acupuncturist. “Veel praktijken willen per se een fulltime huisarts. Bij ons is het net omgekeerd. Ruimte krijgen voor andere interesses, maakt dat je graag huisarts blijft. Ik wil patiënten ook tonen hoe ze gezond kunnen blijven bewegen. Bij ons is de ene geboeid door palliatieve zorg, de andere door lesgeven en communicatie. Dat versterkt elkaar.”
Yoga om de hoek
Nieuwe patiënten krijgen informatie over positieve gezondheid, maar het is geen must dat ze er meteen in meegaan. Wie wil, kan de test thuis invullen en er eventueel later over in gesprek gaan. “De essentiële vraag is welk resultaat voor hén belangrijk is”, schetst Leysen. “Bij een patiënt met hart- en longproblemen leek het logisch om vooral regelmatig haar bloeddruk te meten en haar longproblemen op te volgen. Maar toen ze de oefening maakte, bleek voor haar het gebrek aan sociaal contact het belangrijkste. Jongeren ontmoeten bracht haar levensvreugde.” Leysen koppelde haar aan een lokale school waar ze iemand zochten om met kinderen te knutselen. “Dat was véél bepalender voor haar levenskwaliteit dan haar bloeddruk omlaag krijgen.”
”Als ik merk dat een patiënt slecht in zijn vel zit, opper ik de test zelf”, zegt sociaal verpleegkundige Eva Verdickt. “Daarna vraag ik wat hen geraakt heeft.” Dat kan de deur openen voor een ander gesprek. Zo kwam bijvoorbeeld een man langs voor iets kleins, maar hij gaf ook aan dat het niet goed met hem ging. “Door de test te doen, besefte hij dat een heftige gebeurtenis uit zijn jeugd nog altijd een grote impact op zijn leven had. Zijn sociale contacten bleven daardoor oppervlakkig.” Voor het eerst overweegt hij nu therapie. “Een 70-jarige vrouw mocht geen yoga meer volgen, omdat de docent haar niet lenig genoeg meer vond. Omdat yoga was wat haar mentaal rechtop hield, heb ik haar in contact gebracht met een yogalerares in deze wijk. Ze leeft op.”
Met wat uit de test naar boven komt, willen de dokters hier aan de slag gaan, al is niet altijd meteen duidelijk hoe dat kan. Eenzaamheid komt vaak naar boven. “Wij hoeven niet alles op te lossen”, zegt Leysen. “We willen wél gerichter leren doorverwijzen – naar bekende organisaties in de buurt, maar ook naar kleinschalige initiatieven.” Die brengen ze nu in kaart voor de hele wijk. “Van een kinesist tot een theatergroep, een school of een socioculturele vrijwilligerswerking. Tijdens een netwerkborrel willen we iedereen leren kennen. “
“Toen ik twee jaar geleden dringend een huisarts zocht, reageerde niemand op de vacature. Zodra dit positief project in de steigers stond, boden mensen zich spontaan aan” Peter Leysen Huisarts
Voetbal met de vuile was
“Sommige patiënten hebben heel wat fysieke beperkingen,” zegt Leysen, “maar voelen zich toch gezond. Omdat ze op andere levensdomeinen hoog scoren.” Zo iemand is Georgette Baete (85). Ook al loopt ze op krukken of zit ze in een rolstoel – “ik ben een wrak” – ze voelt zich de koningin te rijk in haar donkere rijwoning. “Hier puzzel ik, boven schilder ik. Daar heb ik noorderlicht.” Al moet ze daarvoor op handen en voeten de trap opkruipen. “Negatief ingestelde mensen houd ik ver van mij. Die slorpen energie op. Je moet zo veel mogelijk lachen. Lachen geeft vitaminen.”
Ze raadt de test erg aan. “Die toont je waar je vastloopt, wat ertoe leidt dat je in een negatieve spiraal zit.” Zelf heeft ze dat niet nodig. “Ik weet wat me helpt: positief denken.” ’s Morgens groet ze zichzelf luidop in de spiegel. “Goeiemorgen, Georgette, gij zotte rosse!” Na haar wasbeurt aan de lavabo spreekt ze zichzelf toe. “Ha, ruik je lekker? Anders in bad, he!” Ze lacht. “Als je alleen bent, moet je tegen jezelf praten.”
Krijgt ze geen bezoek van een verpleegkundige, pedicure of kinesiste – “die werken voor mij, maar komen ook voor mijn plezier” – dan entertaint ze zichzelf. Dan zet ze op tv een actiefilm of Kungfu op en maakt ze mee schijnbewegingen. Ze krijgt pretlichtjes in haar ogen. “Ik speel ook voetbal. In huis! De was kan ik niet meer naar de garage dragen, ik loop op krukken. Dus schop ik die tot daar. Zo maak je je leven plezant! Ge ziet: zo moeilijk is het
niet.”