De luchtvaart is terug, haar bijna-gratis uitstoot ook
Na diepe crisisjaren is de Europese luchtvaart helemaal terug. Dat geldt ook voor haar klimaatimpact. Voor 78 procent van alle uitstoot moest vorig jaar niets worden betaald, becijferde milieukoepel Transport & Environment. Maar daar komt verandering in.
2023 was het jaar waarin de Europese luchtvaart de coronacrisis van zich kon afschudden. Maar met het herstel groeide ook de klimaatimpact van de sector. De meer dan 6,7 miljoen vluchten die vorig jaar zijn opgestegen van Europese luchthavens (EU plus het VK, Zwitserland, Noorwegen en IJsland) waren samen goed voor een uitstoot van 164,85 miljoen ton CO2, becijferde de Europese milieukoepel Transport & Environment (T&E) in een rapport dat vrijdag werd gepubliceerd. Dat is vergelijkbaar met de jaarlijkse uitstoot van 80 miljoen wagens op fossiele brandstoffen.
De uitstoot van de Europese luchtvaart lag vorig jaar 13,2 procent hoger dan in 2022 (toen er door de pandemie nog reisbeperkingen golden) – terwijl andere sectoren in Europa hun uitstoot vorig jaar zagen dalen, merkte de onderzoeksgroep Bloomberg NEF al begin deze maand op. Maar de totale uitstoot van de Europese luchtvaart bleef nog steeds zo’n 12 procent onder het niveau van recordjaar 2019, voor corona de sector in een diepe crisis stortte.
Ongelijk herstel
De emissiecijfers tonen dat er binnen de sector grote verschuivingen hebben plaatsgevonden, en het herstel heel ongelijk verliep. Vooral lagekostenmaatschappijen (met korteafstandsvluchten) herstelden snel en wonnen marktaandeel. Het Ierse Ryanair, dat met een uitstoot van 14,9 miljoen ton CO2 vorig jaar de grootste klimaatimpact had van alle Europese luchtvaartmaatschappijen, zag zijn emissies sinds 2019 met bijna een kwart (+23 procent) stijgen, toont de analyse van T&E op basis van cijfers van onder meer de Europese Commissie en dataanalist OAG. Bij de Hongaarse lowcostvlieger WizzAir groeide de CO2-uitstoot in die periode met net geen 40 procent.
Hoewel de Europese luchtvaartsector ambieert om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn, tonen de cijfers hoe het “zakenmodel van lagekostenmaatschappijen maakt dat de groei in de sector niet duurzaam is”, zegt Jo Dardenne, luchtvaartexpert bij T&E. “Schone technologieën, zoals duurzame brandstoffen, kunnen de groei niet bijhouden.”
Daartegenover staat dat de CO2-uitstoot van de grote traditionele luchtvaartmaatschappijen (de zogenoemde legacy carriers), zoals Lufthansa (-26,7 procent) en British Airways (-18,7 procent), vorig jaar nog steeds een pak lager lag dan in 2019. Zij voeren ook (intercontinentale) langeafstandsvluchten uit, en die herstellen trager van de corona-impact dan het vliegverkeer binnen Europa. Maar ondanks die daling blijft de absolute uitstoot van de traditionele maatschappijen relatief hoog. Want hoewel ze maar 15,2 procent van alle vluchten uitmaken, zijn langeafstandsvluchten goed voor meer dan de helft (54,3 procent) van de totale CO2uitstoot van de Europese luchtvaart.
Meer betalen voor emissies
Luchtvaartmaatschappijen moeten amper (of niets) betalen voor de CO2-uitstoot van die intercontinentale vluchten. De burgerluchtvaartorganisatie van de VN (ICAO) heeft een systeem (Corsia genaamd) in de steigers gezet om de uitstoot van langeafstandsvluchten te compenseren. Maar de impact daarvan blijft nog beperkt.
In Europa vallen alleen de vluchten binnen het continent onder een systeem (het Europese, Zwitserse of Britse) van emissiehandel, waarbij maatschappijen uitstootrechten moeten bezitten voor elke ton CO2 die ze bij die vluchten uitstoten. Dat bracht in 2023 net geen 3 miljard euro op, toont de analyse van T&E, waarvan het grootste deel door Ryanair (695 miljoen euro) werd betaald. Maar ook binnen die systemen moet de luchtvaartsector nog niet voor elke ton CO2 betalen, omdat ze een deel van de uitstootrechten gratis krijgt (goed voor 27,2 miljoen ton in de EU, Zwitserland en het VK).
Luchtvaart– maatschappijen moeten amper (of niets) betalen voor de CO2-uitstoot van de intercontinentale vluchten
De uitzondering van langeafstandsvluchten en de gratis rechten maken dat de Europese luchtvaart in totaal voor 78 procent van zijn totale CO2-uitstoot niets moet betalen, becijferde T&E. Daar zal de komende jaren evenwel verandering in komen. Door een aanscherping van het Europese systeem van emissiehandel (ETS) worden de gratis uitstootrechten voor de luchtvaart tegen 2026 volledig afgebouwd. En als Corsia tegen dan te weinig impact blijkt te hebben, kunnen ook de langeafstandsvluchten die in Europa vertrekken op termijn worden opgenomen in het ETS.