“De patiënt zal wat vrije keuze moeten inleveren”
“Zonder in te grijpen in de zorg is een infarct niet te vermijden”, zegt Lucas-directeur Anja Declercq.
De zorg staat voor “tien jaren van stress”, stelde minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) dit weekend in De Morgen. Dat is nog het meest optimistische scenario, zegt Anja Declercq, directeur van Lucas – het centrum voor zorgonderzoek en consultancy, steunpunt welzijn, volksgezondheid en gezin. “Er zullen de komende jaren heel wat heilige huisjes moeten sneuvelen” om de vergrijzing, de complexere zorg en het personeelstekort aan te pakken, stelt ze. “Zonder ingrijpen is een infarct onvermijdbaar.”
Welkeheiligehuisjesmoetenaangepaktworden?
“
De zorg in Vlaanderen is nog veel te versnipperd. Om een voorbeeld te geven: we hebben zwaar ingezet op thuiszorg, en dat is duurzaam. Maar we hebben heel veel thuiszorgorganisaties die dezelfde doelgroep bedienen. Er zijn verschillende organisaties in de gezinszorg, maar ook specifieke organisaties voor de geestelijke gezondheidszorg of voor personen met een handicap die vaak gelijkaardige taken uitvoeren. Die organisaties moeten dringend meer afspraken maken met elkaar. Er is werk genoeg in de sector. Maar het is te zot dat er vandaag drie auto’s in dezelfde straat drie verschillende mensen verzorgen.”
Hethuidigesysteemvanthuiszorgisonhoudbaar.
“We hebben een verdeling en afspraken per regio nodig, en er moet een samenwerkingsmodel komen in de plaats van een concurrentiemodel. Dat betekent ook dat de burger een stuk van zijn vrije keuze zal moeten inleveren.
Al moet er natuurlijk altijd een garantie op kwaliteit zijn. En een aanspreekpunt om iemand anders te sturen als het niet oké is.”
“Maar meer samenwerking is cruciaal omdat er op termijn steeds minder mantelzorg zal zijn. Niet omdat er minder wil is bij burgers, wel omdat er minder beschikbaarheid zal zijn. De omstandigheden voor mantelzorg verdwijnen: iedereen moet langer aan de slag, vrouwen werken voltijds.”
Hoemoetenwoonzorgcentrazichaanpassen?
“Ten eerste: die zullen nodig blijven, wat sommigen daar ook over beweren. Als je als oudere 24 uur per dag zorg nodig hebt, dan kunnen je mantelzorgers dat niet volhouden. Ouderen met zware zorgbehoeften verdienen goede ondersteuning. Ten tweede: het klopt niet dat de kwaliteit vandaag slecht is. Waar ze wel minder is, moet men natuurlijk ingrijpen. Oudere mensen worden er nu niet als dieren behandeld, zoals CM-topman Luc Van Gorp zich recent heel ongelukkig uitdrukte. Het klopt wel dat er te weinig zinvolle activiteiten op maat zijn, en dat er geen tijd is voor een babbeltje. Dat zijn absoluut pijnpunten die aangepakt moeten worden. Maar bijna alle werkpunten hangen samen met één aspect: te weinig personeel.”
Meerpersoneelaannemenbetekentwellichthogereprijzen.Diebarennualvelenzorgen.
“We moeten minder gaan focussen op de dagprijs in woonzorgcentra. We weten dat de gemiddelde verblijftijd er één à twee jaar is. Dat is een relatief korte periode, die voor iemand met spaargeld of een eigen huis betaalbaar is. In plaats van te focussen op de dagprijs, zoals sommigen voorstellen, kan de overheid beter investeren in meer subsidies voor personeel. Dat zal de druk op het huidige personeel verminderen en de kwaliteit van leven voor de bewoners bevorderen. Eventueel kan er een vorm van verzekering worden ontwikkeld zoals de hospitalisatieverzekering. Een andere optie is natuurlijk de prijs differentiëren. Of je uit een grote villa of een sociale woning komt: je betaalt vandaag hetzelfde. Is dat wenselijk en houdbaar? Dat debat moeten we aangaan.”
Waarzietunoggroeipotentieel?
“Vormen van collectief wonen voor ouderen met een lagere zorgnood die wel nood hebben aan gezelschap kunnen ons helpen om die tien à twintig moeilijke jaren te overbruggen. Laat senioren samenwonen, zoals op een kot. Ouderen kunnen ook voor ouderen zorgen. En de thuiszorg kan dan makkelijker meerdere personen bereiken zonder veel tijd te verliezen onderweg. Bovendien helpt het tegen de eenzaamheid. Je kunt in zo’n geval ook ’s avonds of in het weekend een activiteit plannen, wat in de dienstencentra enkel overdag kan. Alleen: als burger moet je dan wel bereid zijn om te verhuizen en om sneller uit je grote huis vertrekken.”
Watiserpolitieknodig?
“Heel intensieve samenwerking. Ook daar speelt versnippering. Huisartsen en thuisverpleegkundigen vallen onder het federale niveau, zorgzame buurten en gezinszorg zijn Vlaams. Dat wordt het best op één niveau uitgevoerd – zonder me erover uit te spreken op welk niveau dat het best gebeurt. Hoe dan ook moet er dringend goed nagedacht worden wie wat gaat uitvoeren. De zorg overeind houden zal Vandenbroucke niet alleen lukken. Hilde Crevits ( Vlaams minister van Welzijn, CD&V, red. ) evenmin.”
“Laat senioren samenwonen, zoals op een kot. Ouderen kunnen ook voor ouderen zorgen”
Hoekandesectormensenwarm–ofwarmer– makenvoordezorgsector?
“We hebben relatief veel verpleegkundigen in Vlaanderen. Alleen oefenen velen een ander beroep uit. Waardering speelt daarin een rol. Het gaat een stukje over loon, maar ook over de organisatie. Er is ook nog ruimte voor verbetering in de organisatie van de opleidingen, meer ‘on the job’ bijvoorbeeld, en de te hiërarchische verhoudingen tussen verschillende professionals. Onlangs werd beslist over een lijst met taken voor bachelors en HBO5’ers verpleegkunde. Dat is een draak. Ze vertrekt vanuit hiërarchie in plaats van onderlinge samenwerking. Bovendien evolueren taken en noden voortdurend. De lijst zal nooit actueel blijven. En zo raken mensen gedemotiveerd, terwijl we iedereen die talent voor zorg heeft, nodig hebben.”