Verdwijnt abortus in Duitsland uit het strafwetboek?
Anders dan nu het geval is, moet abortus in Duitsland mogelijk zijn in de eerste twaalf weken van de zwangerschap, vinden experts. In de voormalige DDR was dat ook al de regel. De Oost-Duitsers begrijpen de commotie niet.
“Een verbod op abortus in de beginfase van de zwangerschap is niet houdbaar.” Dat besluiten achttien experts die in opdracht van de Duitse regering hebben onderzocht of de bestaande wetgeving op zwangerschapsafbreking moest worden aangepast. Op dit moment is abortus strafbaar, tenzij het leven van de moeder in gevaar is of wanneer zij verkracht is. Artikel 218 van het strafwetboek voorziet in een gevangenisstraf tot drie jaar of een geldboete, zowel voor de moeder als de dokter. De wetgeving baseert zich op de grondwet, die stelt dat iedereen recht op leven heeft.
De experts vinden die visie achterhaald en stellen dat een afbreking zeker in de eerste twaalf weken van de zwangerschap gedecriminaliseerd moet worden. Hun rapport is bestemd voor de regering, maar het thema wordt al druk becommentarieerd. Half april marcheerden pro- en antiabortusbetogers door München.
De grootste oppositiepartij CDU, met de ‘C’ van Christlich in haar naam, vindt dat het strafwetboek de juiste plaats blijft voor abortus. Zij vertolkt het standpunt van de katholieke kerk, waar de bisschoppen hebben meegedeeld dat ze “met grote bezorgdheid” de aanbevelingen van de experts hebben gelezen. Bij de protestanten ligt het diffuser: daar hoor je zowel voor- als tegenstanders.
Vrouwendag
In het oosten van het land kijken veel vrouwen met verbazing naar het debat. “Wat de commissie nu voorstelt, is uiteindelijk in grote mate het wettelijk kader waarmee DDR-vrouwen zijn opgegroeid”, zei Paula Piechotta, die in de groene fractie in het parlement de deelstaten in Oost-Duitsland vertegenwoordigt. “Daar kunnen ze niet vatten waarom men in de rest van het land zo emotioneel reageert.”
In de socialistische Duitse Democratische Republiek was abortus tot twaalf weken niet strafbaar. De Volkskammer had in 1972 beslist dat vrouwen het volste recht hadden om te beslissen over het aantal kinderen dat ze wilden, en wanneer en hoe snel de geboorten elkaar opvolgen. De wet werd op 9 maart goedgekeurd, het was een cadeau voor Vrouwendag. Ze paste in de politiek van de nieuwe leider Erich Honecker, die vrouwen in het algemeen, maar werkende moeders in het bijzonder, wilde ondersteunen.
Tevoren stierven zeventig tot tachtig vrouwen per jaar omdat ze
Kanselier Scholz staat op de rem. Hij vindt het belangrijk dat de discussie op een rustige manier wordt gevoerd
stiekem en in ongezonde omstandigheden abortus pleegden. Na de invoering van de wet werd tot in de jaren 80 in de DDR gemiddeld een op de drie zwangerschappen afgebroken. In bijna alle ziekenhuizen waren speciale afdelingen die abortus ‘aan de lopende band’ uitvoerden, staat te lezen op de geschiedenispagina’s van de Mitteldeutscher Rundfunk, de openbare zender in drie Oost-Duitse deelstaten.
Volgens de wet moest de arts met de zwangere vrouw een gesprek voeren over alternatieve oplossingen en sociale hulp, maar vaak werd tijdens het eerste telefonische contact al onmiddellijk een afspraak voor een abortus gemaakt. Zwangerschapsafbreking en de gratis anticonceptiepil waren onderdeel van de geboorteplanning, omdat van vrouwen werd verwacht dat ze – net als de mannen – buitenshuis gingen werken. De kinderopvang was door de staat goed en ruim geregeld. In 1989 hadden negen op de tien vrouwen in de DDR een baan, in West-Duitsland was een op de twee huismoeder.
Botsende visies
Bij de hereniging van Duitsland, in 1990, botsten de DDR-visie over het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw met de christelijke, WestDuitse ingesteldheid die het ongeboren leven beschermde. Vertegenwoordigers van de kerk die eisten dat de soepele DDR-regeling werd afgeschaft, kregen de steun van de West-Duitse conservatieve elite. De 17.000 handtekeningen die de Vrouwenbond had verzameld en de 26.000 brieven die naar de minister van Familiezaken en Vrouwen werden gestuurd om abortus niet in het Duitse strafwetboek op te nemen, leidden er wel toe dat de heikele beslissing op de lange baan werd geschoven. In 1995 werd dan wettelijk vastgelegd dat zwangerschapsafbreking strafbaar is, op enkele uitzonderingen na. In de DDR vonden velen dat een stap achteruit voor de vrouw.
Hoe het nu verder moet, is onduidelijk. In een recente peiling in opdracht van de televisiezender N-TV antwoordde 72 procent dat abortus binnen de twaalf weken voor iedereen mogelijk moet zijn. Maar politiek en maatschappelijk ligt het thema bijzonder gevoelig. Kanselier Olaf Scholz staat op de rem. Hij vindt het belangrijk dat de discussie op een rustige en sensibele manier wordt gevoerd. De regering wil deze beslissing niet onder tijdsdruk nemen, klinkt het.