Op het veld en in de bestuurskamer: de crisis is compleet bij Ajax
Een geschorste ceo, een interne machtsstrijd, een historische bolwassing van aartsrivaal Feyenoord en een kleurloze vijfde plek in de stand: nog nooit was een crisis bij de Nederlandse recordkampioen Ajax zo groot.
Begin april kwam er nog maar eens een schandaal aan het licht bij Ajax. De raad van bestuur – in Nederland de Raad van Commissarissen – van de club schorste zijn nieuwe ceo Alex Kroes per direct. Die laatste had vorige zomer, een week voordat zijn benoeming publiek werd gemaakt, voor ongeveer 180.000 euro nog 17.500 aandelen van Ajax ingekocht. Handelen op de beurs op basis van niet-publieke informatie is per definitie strafbaar, los van de vraag of de informatie al dan niet de beurskoers beïnvloedt. In dit geval was er nauwelijks reactie: liefst 73 procent van de aandelen van Ajax zit dan ook verankerd in de Vereniging AFC Ajax, die ruim 700 leden telt.
De statuten van Ajax schrijven voor dat op korte termijn een buitengewone aandeelhoudersvergadering moet worden bijeengeroepen om het ontslag van de ceo te bekrachtigen. Maar niet veel later lekte uit dat een meerderheid in de bestuursraad van de Vereniging AFC Ajax, het machtigste orgaan van de club, de schorsing van Kroes wil opheffen. De bestuursraad vindt – net als de harde kern – de beslissing van de raad van bestuur om Kroes te schorsen en te ontslaan buitenproportioneel.
Dat vindt ook Kroes, die naar eigen zeggen ‘goede intenties’ had en nooit een geheim heeft gemaakt van zijn aandeleninkoop. Toch is er sprake van een patroon, want ook bij zijn vorige clubs Go Ahead Eagles en AZ, ging Kroes al in de fout tegen de clubstatuten. De bestuursraad houdt komende donderdag een ledenvergadering, waar over de situatie van Kroes zal worden gesproken. De commissarissen van Ajax zullen daar ook aanwezig zijn, maar niet alle zes: drie van hen stapten vorige week op.
Controle
Als de bestuursraad effectief op ramkoers komt met de raad van bestuur, is de bestuurlijke crisis van Ajax echt compleet. Bestuursraad-voorzitter Ernst Boekhorst staat voor een pijnlijke beslissing: hij is de man die Leo van Wijk en Michael van Praag naar de raad van bestuur haalde, maar zal wellicht hun beslissing om Kroes te schorsen moeten afkeuren, en hen misschien zelf ook moeten wegsturen.
De crisis beschadigt hoe dan ook de reputatie van de in november 2023 als voorzitter benoemde Van Praag (76), die tussen 1989 en 2003 al bestuurder was. Temeer omdat de Nederlandse openbare omroep NOS onthulde dat Van Praag zelf vergat zijn 100 in 1998 gekochte Ajax-aandelen te melden bij de onafhankelijke beurstoezichthouder. Van Praag deed het af als een ‘administratieve omissie’, maar heeft het intussen verkorven bij de fans.
In essentie vindt de bestuursraad dat de raad van bestuur zijn controletaak onvoldoende uitoefent. De situatie rond Kroes, die door een concurrentiebeding pas op 15 maart dit jaar in functie kon komen, had al lang ontzenuwd kunnen worden. Bovendien was het eerder al misgelopen bij de aanstelling van technisch directeur Sven Mislintat, in april 2023, en bij het toezicht op zijn transfers, in de zomer van 2023. In september moest Mislintat vertrekken wegens belangenvermenging: de zaakwaarnemers van een speler die hij naar Ajax haalde, bleken aandeelhouder van een databedrijf waarvan ook Mislintat aandeelhouder is. Maar Mislintat was een symptoom van de bestuurlijke crisis, niet de oorzaak. Het ontslag van directeur voetbalzaken Marc Overmars – vandaag sportdirecteur bij Antwerp –wegens grensoverschrijdend gedrag in februari 2022 was het echte begin van de huidige crisis. In mei 2022 vertrok succestrainer Erik ten Hag naar Manchester United en stopte Edwin van der Sar als algemeen directeur. Daarmee verdween de laatste ex-voetballer-met-Ajax-DNA in een leidende positie bij Ajax, wat de hoeksteen was van de ‘fluwelen revolutie’ die clubicoon Johan Cruijff in 2010 leidde.
Rampseizoen
De sportieve crisis is verweven met de bestuurlijke. Vijf hoofdtrainers op minder dan twee jaar: van een consistente visie getuigt het niet
Naast een beursgenoteerd bedrijf is Ajax natuurlijk ook een voetbalclub. En niet alleen in de cenakels, maar ook op het veld is het crisis. Twee weken geleden leed Ajax zijn zwaarste nederlaag ooit tegen aartsrivaal Feyenoord: 6–0. De stand liegt niet: vier speeldagen voor het einde van de competitie staat Ajax pas vijfde, op 33 punten van PSV en 24 van Feyenoord. In de beker werd Ajax in december al uitgeschakeld door vierdeklasser USV Hercules. Europees liep het in maart mis in de achtste finales van de Conference League tegen Aston Villa.
De sportieve crisis is verweven met de bestuurlijke. Vijf hoofdtrainers op minder dan twee jaar: van een consistente visie getuigt het niet. Na het vertrek van Ten Hag kwam eerst Alfred Schreuder, daarna ad interim John Heitinga. Ajax werd vorig seizoen nog derde, maar de transferzomer van 2023, onder Mislintat, was een fiasco. Hij trok twaalf nieuwe spelers aan, allemaal van buiten de Eredivisie, voor liefst 110 miljoen euro. Die spelers voldeden niet aan de wensen van de trainersstaf onder Maurice Steijn, die in de zomer door Mislintat verrassend, op basis van data, was aangesteld als hoofdtrainer. Steijn kon beschikken op 23 oktober. Een week later, onder interimtrainer Hedwiges Maduro, stond Ajax voor het eerst in zijn geschiedenis allerlaatste in de Eredivisie.
Onder John van ‘t Schip klom Ajax sinds november weer naar de subtop – maar hij kondigde al aan na dit seizoen afscheid te nemen als hoofdtrainer. Zijn opvolger wacht in Amsterdam een loodzware opdracht.