De Europese miljardenbesparing: onzinnig of noodzakelijk?
Volgens de linkse politieke partijen zullen de nieuwe Europese begrotingsregels leiden tot onzinnige besparingen in ons land. “België kan niet zonder externe druk om wat begrotingsdiscipline aan de dag te leggen.”
1
Waarom legt Europa de lidstaten begrotingsregels op?
De gemeenschappelijke begrotingsregels werden ingevoerd bij de invoering van de euro. Sindsdien hanteert de Europese Unie de richtlijn dat de schuld niet meer dan 60 procent van het bbp mag bedragen en het begrotingstekort niet meer dan 3 procent van het bbp (de zogenoemde Maastrichtnorm, red.). Voor de stabiliteit van de euro in de gemeenschappelijke markt is het belangrijk dat de begrotingen van de verschillende landen van de eurozone niet te ver uit elkaar liggen. Het kan niet dat het ene land op de poef het geld langs deuren en vensters naar buiten gooit, terwijl het andere nauwgezet op de centen let en daardoor de euro zijn waarde laat houden. De eurocrisis, die in 2010 startte in Griekenland, heeft bovendien aangetoond dat de hele eurozone in de problemen kan komen als één lidstaat door een te laks begrotingsbeleid in het vizier van de financiële markten komt.
“Het is goed dat landen verplicht worden om begrotingen te maken voor de langere termijn, maar het hele systeem wordt wel complexer” Wim Moesen Begrotingsspecialist (KULeuven)
2
Hoe zien die nieuwe begrotingsregels eruit?
De begrotingsregels moeten streng genoeg zijn opdat alle landen in de eurozone wat in de pas lopen en tegelijk voldoende ruimte laten voor investeringen, anders valt de economie stil. Ook moeten ze de verschillende lidstaten, die elk hun eigen problemen hebben, toelaten een beleid te voeren aangepast aan hun noden. De nieuwe regels hebben de ambitie om meer dan de vorige aan die bezorgdheden tegemoet te komen. De Maastrichtnorm blijft de algemene doelstelling. Landen met een begrotingstekort van meer dan drie procent moeten onder die drempel om dan te evolueren naar een tekort van 1,5 procent van het bbp. Pro memorie: het Belgische tekort bedroeg 4,4 procent in 2023 en stijgt verder bij ongewijzigd beleid.
Landen met een schuldgraad van meer dan 90 procent van het bbp zoals België moeten die bovendien jaarlijks met 1 procentpunt van het bbp laten dalen. Met elk land wordt een aangepast begrotingstraject afgesproken om naar die doelstellingen te groeien. Die trajecten lopen in principe over vier jaar, maar die termijn kan worden opgerekt tot zeven jaar als een land voldoende hervormt of bepaalde investeringen doet. Daarover wacht per land vanaf eind juni een maandenlange onderhandeling met elke lidstaat. “Het is goed dat landen verplicht worden om begrotingen op te stellen voor de langere termijn en dat elk land een specifieke aanpak krijgt, maar het hele systeem wordt wel complexer”, zegt begrotingsspeci
alist Wim Moesen (KULeuven).
Om te zien of een land voldoende inspanningen levert, zal vooral gekeken worden naar de uitgaven die een land doet, inclusief de investeringen. “Dat houdt wel het risico in dat landen noodzakelijke investeringen nodig voor economische groei niet zullen doen”, zegt Willem Sas, professor publieke economie aan de universiteit van Stirling. De cofinanciering van Europese programma’s in bijvoorbeeld defensie of klimaat wordt wel buiten beschouwing gelaten om te oordelen of een land te veel uitgeeft.
3
Wat zijn de gevolgen voor ons land?
De Europese parlementsleden van Groen, Ecolo, Vooruit en de PS stemden dinsdagmiddag in het Europese Parlement tegen de nieuwe begrotingsregels. Ze vrezen, aangevuurd door de vakbonden, dat de nieuwe regels zullen leiden tot jaren van onzinnige en strenge besparingen. Daardoor zou niet alleen de economische groei gefnuikt worden, maar zouden noodzakelijke investeringen om bijvoorbeeld de klimaattransitie te realiseren, er niet of later komen.
Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) maakt zich sterk dat de budgettaire inspanningen die ons land de komende jaren zal moeten leveren ‘slechts’ 0,57 procent van het bbp bedraagt of 3,4 miljard euro per jaar op basis van het bbp van 2024. Toch als België de inspanning over zeven jaar kan spreiden, wat veronderstelt dat de nieuwe regeringen Europa ervan kunnen overtuigen dat ze voldoende hervormen. Hij wijst erop dat dat een klein beetje minder is dan de begrotingsinspanning die België onder het oude systeem moest leveren en minder is dan wat België in het stabiliteitsprogramma voor 2024 en 2025 heeft beloofd aan Europa. Van Peteghem moet uiteraard het akkoord verdedigen dat onder zijn voorzitterschap tussen de Europese ministers van Financien werd gesloten. De globale inspanning over vier of zeven jaar wordt geraamd op zo’n 27 miljard euro.
“De geschiedenis leert dat België niet kan zonder externe druk om wat begrotingsdiscipline aan de dag te leggen’, zegt Moesen. Hij wijst erop dat België op verschillende domeinen hogere uitgaven heeft dan de buurlanden en dat de uitgaven in België sneller gestegen zijn dan elders in de eurozone. Willem Sas bestempelt de inspanning die België moet leveren als “haalbaar”.
Wat de nieuwe regels exact voor ons land betekenen, zal pas na de verkiezingen van 9 juni duidelijk worden. Tegen 21 juni zal de Europese Commissie ons land een richtlijn geven van wat het verwacht. Tegen 20 september moet België dan zijn meerjarenplan indienen. Een termijn die in samenspraak met de Europese Commissie met een redelijke termijn kan worden verlengd. De regeringsonderhandelaars weten meteen waar ze aan toe zijn. En ook voor de politieke partijen mag het duidelijk zijn dat ondergefinancierde beloftes sowieso moeilijk liggen met de Europese adem in de nek.
“Terwijl de VS, China en Japan massaal investeren in groen industrieel beleid, dreigt Europa zichzelf vast te rijden. Zo verliezen we twee keer”
Sara Matthieu Europarlementslid Groen
“De nieuwe regels betekenen dat Europa te midden van een race met concurrerende handelsblokken bruusk de handrem moet optrekken” Kathleen Van Brempt Europarlementslid Vooruit
“De nieuwe regels bieden voldoende flexibiliteit zodat investeringen in infrastructuur en defensie kunnen doorgaan”
Johan Van Overtveldt Europarlementslid N-VA
“België zal dit voelen, we zullen een inspanning van 5 miljard per jaar moeten leveren. Maar we kunnen dat. Dat is de exact de inspanning die we in 2024 hebben gedaan”
Hilde Vautmans Europarlementslid Open VLD