Netto minder inkomen na opslag door weeffout in kinderbijslag

Door de harde inkomensgrenzen bij de berekening van de kinderbijslag houden gezinnen er na een loonopslag netto vaak minder aan over. Dat klagen de Vlaamse sociale partners (Serv) aan vijf jaar na de invoering van de Vlaamse kinderbijslag.

Bruto 100 euro opslag krijgen en netto achteraf 30 tot 170 euro minder inkomen overhouden: het is een van de perverse mechanismen waar de Sociaal-economische raad van Vlaanderen (Serv), het overlegorgaan van de Vlaamse vakbonden en werkgevers, in zijn doorlichting van de nieuwe kinderbijslag, het groeipakket, is gestoten.

De oorzaak ligt bij de harde inkomensgrenzen die worden toegepast om gezinnen sociale toeslagen toe te kennen. Gezinnen met een of twee kinderen, bijvoorbeeld, hebben recht op een toeslag van 70,5 euro per maand en per kind boven op het basisbedrag (176,66 euro per maand). Maar dan moeten ze wel aan de inkomensvoorwaarde voldoen: ongeveer 3.300 euro per maand.

Krijgen ze opslag waardoor hun inkomen één euro boven die grens uitsteekt, dan krijgen ze plots maar de helft: 35,7 euro per kind en per maand. Ze verliezen de toeslag helemaal als het gezinsinkomen boven 3.900 euro bruto per maand uitkomt. Wie net boven die grenzen uitkomt, verliest dus meer aan sociale toeslagen dan hij aan opslag krijgt. Vaak beseffen gezinnen dat niet eens. Sociale toeslagen worden voor een jaar toegekend, op basis van hun jongste aanslagbiljet. In vele gevallen stellen ze dus maar twee jaar later vast dat ze minder goed af zijn dan gedacht.

Zware dobber

Die zogenaamde inkomensval is maar een van de tekortkomingen die de Serv heeft vastgesteld. Over het algemeen vinden de Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties dat de kinderbijslag vooral kwetsbare gezinnen te weinig ondersteunt. Het basisbedrag van de kinderbijslag maakt 80 procent van het budget uit. De sociale toeslagen slechts 5 procent.

De mate waarin de kinderbijslag de kosten voor kinderen dekt, kan sterk uiteenlopen. Voor kinderen jonger dan drie, die in een sociale woning wonen en geen kinderopvang nodig hebben, kan dat 70 procent zijn. Voor tieners in een privéhuurwoning kan dat slechts 22 procent zijn. Volgens de Serv is de dekkingsgraad voor kinderen ouder dan zes jaar ontoereikend.

Ook de kinderopvang voor kinderen onder drie jaar kan een zware dobber zijn voor gezinnen met een laag inkomen, zeggen de sociale partners. “Dat maakt dat ze snel ontmoedigd raken als ze zien wat de kinderopvang hun zal kosten als ze (meer) willen werken of een opleiding volgen.”

Het onderzoek beschrijft de situatie in 2022, uitgerekend het jaar waarin er in de Vlaamse regering een politieke crisis ontstond over de indexering van de kinderbijslag. Het resultaat was dat de sociale bijdragen met 15 euro werden verhoogd en de loongrenzen voor sociale toeslagen met 10 procent werden opgetrokken. Die aanpassingen, die in 2023 in werking zijn getreden, zijn in het onderzoek niet meegenomen. Maar voor de Serv gaan ze sowieso niet ver genoeg. Hij dringt erop aan dat de volgende Vlaamse regering de kinderbijslag bijstuurt, bijvoorbeeld door hogere sociale toeslagen in te voeren, die dan wel geleidelijk afnemen naarmate het inkomen stijgt.

Niet de eerste keer

De Serv vraagt ook de kosten voor kinderopvang beter op te vangen. De huidige regeling, waarbij de kinderbijslag met 2 procent per jaar mag stijgen, acht de Serv “onvoldoende” om te verzekeren dat de kinderbijslag zijn rol op langere termijn kan blijven spelen.

Het is niet voor het eerst dat de nieuwe Vlaamse kinderbijslag onder vuur ligt. Armoedespecialist Wim Van Lancker ( KU Leuven) waarschuwt al jaren dat het systeem sociale groepen onvoldoende ondersteunt. Ook het Federaal Planbureau stelde al vast dat grote gezinnen en eenoudergezinnen, die een hoger armoederisico hebben, er in sommige gevallen zelfs op achteruitgaan ten opzichte van de oude regeling.

Uit de verkiezingsprogramma’s blijkt dat vooral Vooruit, Groen en de PVDA uitdrukkelijk een hervorming steunen in de richting die de Serv wil. CD&V maakt een breekpunt van de volledige indexering van de kinderbijslag. De overige partijen zitten op een ander spoor. In het Open VLD-programma is geen hervorming opgenomen. Vlaams Belang wil wel een volledige indexering, maar stoort zich tegelijk aan uitkeringen voor migranten. De N-VA denkt in een heel andere richting. In een congrestekst van vorig jaar stond het voorstel om kindergeld af te nemen van “onverantwoorde ouders”.

“Ouders raken snel ontmoedigd als ze zien wat de kinderopvang zal kosten als ze (meer) willen werken of een opleiding volgen” Serv