Waarom u in Gent nog met potlood stemt en in Antwerpen elektronisch
In meer dan twee derde van de gemeenten wordt in juni nog met potlood en papier gestemd. “We gaan nu niet meer de investering doen om meer dan duizend computers te kopen.”
In 394 van de 581 Belgische gemeenten zal de kiezer op 9 juni met potlood een bolletje moeten kleuren voor de partij of kandidaat van zijn voorkeur. In meer dan twee derde van de gemeenten is van een stemcomputer nog geen sprake. In Wallonië kan zo goed als nergens elektronisch gestemd worden. De negen Duitstalige gemeenten in Oost-België zijn de uitzondering. Ook in de negentien gemeenten van het Brussels Gewest wordt elektronisch gestemd.
In 159 van de 300 Vlaamse gemeenten zullen stemcomputers staan. “Elke gemeente beslist zelf hoe daar gestemd wordt”, zegt Nathalie Debast, woordvoerder van de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG). Over de jaren heen is het aantal Vlaamse gemeenten dat elektronisch stemmen aanbiedt vrij constant gebleven. Dat zijn vooral de gemeenten die bij de introductie van elektronisch stemmen in 2012 op de kar zijn gesprongen. Ze kregen toen een eenmalige steun voor de aankoop van stemcomputers. Gemeenten die nu de overstap willen maken, moeten alles zelf betalen. “Daar komen nog kosten bij zoals een onderhoudscontract, de beveiligde opslag van de computers en het telkens testen van de computers”, zegt Debast.
Dat is ook een van de redenen waarom in Gent niet elektronisch wordt gestemd. “Het schepencollege van toen heeft een andere keuze gemaakt en nu de volledige investering doen, is zinloos”, zegt Isabelle Heyndrickx (CD&V), de Gentse schepen van Burgerzaken. ‘Dat zou betekenen dat Gent meer dan 1.000 computers zou moeten kopen die alleen hiervoor gebruikt kunnen worden.” En wellicht ook eenmalig, want de huidige generatie stemcomputers zit op het einde van haar levensloop. “De huidige computers kunnen nog dienst doen tot 2027 en de software is geldig tot eind dit jaar”, zegt Koen Schuyten, woordvoerder van de FOD Binnenlandse Zaken.
Elektronisch is goedkoper
Er zijn twee Vlaamse gemeenten – Sint-Genesius-Rode en Sint-Pieters-Leeuw – waar in juni voor het eerst elektronisch gestemd zal kunnen worden. “We hebben een huurcontract voor vijf jaar afgesloten met een externe firma die de computers komt regelen en stockeert”, zegt Jan Desmeth (N-VA), de burgemeester van Sint-PietersLeeuw. Daar gaat het wel om slechts 88 computers die nodig zijn. “Stemmen met potlood en papier zou ons 62.000 euro kosten, waarvan 55.000 euro aan drukkosten. Elektronisch stemmen zal ons 58.000 euro kosten.” Elektronisch stemmen heeft ook het voordeel dat daarvoor minder volk aan bijzitters en tellers moet opgetrommeld worden.
Toch wordt in het Waals Gewest
– op de negen Duitstalige gemeenten na – nergens elektronisch gestemd. “We hebben in Wallonië tijdens de verkiezingen van 2012 en 2014 heel wat problemen gehad met het elektronisch stemmen”, zegt Olivier Rubay, adjunct-kabinetschef van Waals minister van Lokale Overheden Christophe Collignon (PS). Daarom besliste de Waalse regering in 2015 om overal in Wallonië het elektronisch stemmen te bannen. Rubay wijst naar landen als Frankrijk en Nederland waar ook met potlood wordt gestemd, onder meer om veiligheidsredenen. Een risico dat er volgens Schuyten niet is. “De stemcomputers hebben geen harde schijf – er wordt dus niets opgeslagen – en zijn niet verbonden met het internet.”
Stemmen van thuis?
Tegenover de Waalse afkeer voor elektronisch stemmen staat de Brusselse ban van potlood en papier in de negentien gemeenten. Sinds 1994 is het Brussels Gewest al uitgerust met stemmachines. Een ordonnantie van 2012 bepaalt dat in het hele Brussels Gewest elektronisch wordt gestemd en het Gewest nam de aankoop van het stemmateriaal voor zijn rekening.
Op welke manier we in juni en oktober zullen stemmen, ligt dus al vast. Hoe dat bij de daaropvolgende verkiezingen zal gebeuren, is nog een groot vraagteken. Er lopen al voorbereidende studies bij de FOD Binnenlandse Zaken. Waarom zouden we niet thuis van achter onze laptop kunnen stemmen, wordt dan vaak geopperd. Maar naast de mogelijke veiligheidsrisico’s – die laptops zullen wel aangesloten zijn op het internet – is er een grondwettelijk probleem. In de Grondwet staat dat “de stemming verplicht én geheim is”. Dat laatste om beïnvloeding te vermijden door, bijvoorbeeld, familie die over je schouder meekijkt.
“De huidige computers kunnen nog dienst doen tot 2027 en de software is geldig tot eind dit jaar” Koen Schuyten FOD Binnenlandse Zaken