“Europa is niet gewapend tegen oorlog of AI”
“Europa kan sterven”, aldus Emmanuel Macron. Alles hangt af van de keuzes die we nu maken. Maar geen paniek, de Franse president heeft die keuzes al gemaakt en deed ze uit de doeken in een twee uur durend discours aan de Sorbonne-universiteit.
In de statige aula van de Sorbonne maakte Macron eerst de balans op van de jaren die verstreken zijn sinds zijn vorige grote Europa-toespraak in 2017. Hij prees dat Europa – onder invloed van Frankrijk – autonomer geworden is, “anders zouden we door de geschiedenis zijn ingehaald”. Maar er blijft werk aan de winkel en “we moeten onder ogen zien dat Europa alsnog zou kunnen sterven”.
Op dit moment is Europa immers “niet gewapend” tegen oorlog, de opkomst van artificiële intelligentie, een aanval op onze waarden en de klimaatopwarming. Dat besef komt in Europa te traag op gang, vindt hij, terwijl elders “ongeremde machten” aan het werk zijn. Daarom stelt Macron een “nieuw Europees paradigma” voor, gebaseerd op macht, welvaart en humanisme.
Europese defensie
Zo’n machtig Europa “dwingt respect af” en kan zijn eigen veiligheid garanderen. Eerst en vooral is het een “conditio sine qua non dat Rusland de oorlog tegen Oekraïne niet wint”. Macron nodigt de Europese lidstaten dan ook uit om samen een “geloofwaardige Europese defensie” op te bouwen, waarin Frankrijk als kernmacht een belangrijke rol wil spelen.
Na decennia van onderinvesteringen pleit hij er ook voor om samen de Europese oorlogsindustrie op te drijven. Het moet “sneller, meer en Europeser”. Europa moet zich ook loswrikken van Amerika. “We moeten tonen dat we geen vazal zijn van de VS en in staat zijn om met andere regio’s in de wereld te praten.”
Op het vlak van migratie wil hij verder springen dan het recent goedgekeurde asiel- en migratiepact van de EU, met onder andere een Europees beleid voor de terugkeer van migranten naar hun herkomstland. Niet via derde landen, zoals het Verenigd Koninkrijk doet met Rwanda, “want dan zijn we weer afhankelijk”. Schengen wil hij omvormen tot een “echte Europese Veiligheidsraad” die de buitengrenzen “onder controle moet krijgen” tegen migratie, misdaad en terrorisme.
Niet alleen onze grenzen worden bedreigd, stelt de Fransman, ook onze waarden en cultuur. Die staan onder druk “omdat de fundamenten in twijfel worden getrokken” en “omdat onze dromen en verhalen steeds minder Europees zijn”. “De inhoud waaraan onze kinderen en tieners worden blootgesteld is steeds meer Amerikaans of Aziatisch, door de digitale explosie die ons leven in beslag neemt.” Hij wil “de controle over het digitale leven van onze Europese kinderen terugkrijgen” door ze tot hun vijftiende enkel onder controle van hun ouders op internet te laten. Hij hoopt ook de Europeanen trots te maken met Europese diploma’s,
Europese musea, Europese treinen en Europese tv.
Wat welvaart betreft, vindt Macron dat we “het groeimodel moeten herzien” omdat er mogendheden zijn “die besloten hebben om de handelsregels niet meer te respecteren”. Een open economie, ja, maar wel een die onze eigen belangen beschermt. Hij roept op tot meer gezamenlijke investeringen, een “groene herindustrialisatie”, een beschermde interne energiemarkt en wil een “Europese voorkeur” bij aankopen voor defensie en ruimtevaart.
Hij deed het al eens eerder, zo’n toespraak over Europa aan de Sorbonne. Dat was in 2017, kort nadat hij met ruime voorsprong tot president was verkozen. Daar lanceerde hij het concept van Europese soevereiniteit. Europa moest minder afhankelijk worden, vond hij, op verschillende vlakken: de bevoorrading van medicijnen, veiligheid en defensie, industriële productie. In Frankrijk waren vriend en zelfs sommige vijanden onder de indruk. Maar in Noord- en West-Europa werd met minder bewondering naar monsieur le président gekeken. Daar vonden ze zijn plannen vooral een poging om de EU te besmetten met overheidsingrepen en typisch Frans protectionisme.
Franse fantasie
Maar Macron kreeg gelijk. Na vier jaar Trump, een pandemie en een oorlog prijst zijn achterban hem als een visionair. Vijf jaar nadat hij zijn eigen onderdanen kon overtuigen van zijn plannen, was hij er al in geslaagd de rest van Europa op zijn lijn te krijgen. “Wat sommigen in het begin beschouwden als een slogan of een Franse fantasie, is vandaag onontkoombaar”, zei Macron.
“Onze dromen en verhalen zijn steeds minder Europees” Emmanuel Macron President Frankrijk
Nu heeft Macron nog drie jaar te gaan voor hij het Élysée moet verlaten. Het loopt niet zoals hij had gehoopt. Bij de presidentsverkiezingen in 2022 was zijn voorsprong op Marine Le Pen serieus geslonken. Hij slaagde er niet in een meerderheid te halen in het parlement. En de vooruitzichten voor de aankomende Europese verkiezingen zien er niet goed uit. Zijn lijsttrekker, Valérie Hayer, kan niet tippen aan de populaire RN-kandidaat Jordan Bardella en wordt op de hielen gezeten door de socialistische lijsttrekker Raphaël Glucksmann.
Daarom springt Macron nu zelf in de bres met het vervolg op die Sorbonne-toespraak. Het doel: de Fransen ervan overtuigen dat hun land met een Bardella of een Glucksmann nooit de hoofdrol kan spelen die hij wel krijgt.