‘Solidaire garages’ maken armere Fransen weer mobiel
Meer dan 13 miljoen Fransen rijden noodgedwongen met een versleten auto, kunnen hun brandstof niet meer betalen of hebben helemaal geen auto. ‘Solidaire garages’, waar auto’s voor een kleine prijs worden hersteld, verhuurd of verkocht, proberen daarop een
Op de parking van garage Solidarauto draait Xavier een rondje rond een Citroën C4. “Die is groot genoeg. En best netjes vanbinnen”, prijst hij terwijl hij door het raampje tuurt. Sinds zijn oude auto werd afgekeurd, gaat het van kwaad naar erger voor de veertiger. Hij woont in een dorp. Zijn ex woont kilometers verder met hun twee kinderen. Zonder auto kan hij hen onmogelijk ophalen op school. “Ik heb mijn dochtertjes al weken niet meer bij me gehad.” Een job heeft hij al een tijdje niet meer. Net als een op de drie Franse werklozen moest hij al een job weigeren omdat hij geen auto heeft: “Het was te ver. Met de auto dertig minuten, maar met de bus anderhalf uur. Twee keer per dag. Dat zie ik niet zitten.”
La voiture. De Fransen zijn eraan gehecht. Maar voor velen is de auto ook een noodzaak. In dorpjes op het platteland – waar geen bussen rijden, bakker en apotheek zijn verdwenen en jobs dungezaaid zijn – ben je zonder auto verloren. Of afhankelijk van anderen, zoals Xavier. Hij wordt elke zaterdag opgepikt door zijn broer, die dan met hem naar de supermarkt rijdt in een stadje veertien kilometer verder. “Als ik iets vergeet, heb ik pech. Dan moet ik wachten tot volgende week.”
“De auto is niet alleen een teken van sociale vooruitgang”, zei president Georges Pompidou in de jaren 60, “hij is een teken van de bevrijding van het individu”. Pompidou sprak de woorden in volle Trente Glorieuses, de economische groei tussen 1945 en 1975. De Fransen kropen toen massaal achter het stuur van hun eigen wagen. In Parijs kreeg de auto vrije baan op de oevers van de Seine, die werden omgetoverd tot een snelweg dwars door de Lichtstad. Langs kleine steden verrezen grote winkelcentra met enorme parkings om al die voitures te stallen. Kleine dorpswinkeltjes zagen hun klanten wegrijden en sloten de deuren. Terwijl in 1980 25 procent van de Franse dorpen geen enkele winkel had, is dat vandaag 62 procent.
De vrijheid die de auto de
Fransen had gegeven, zoals Pompidou zei, werd steeds meer de voorwaarde om vrij te zijn. Volgens de “barometer van de dagelijkse mobiliteit”, die wordt uitgevoerd door Wimoov, een vereniging die mobiliteit wil bevorderen bij de minstbedeelden, en de Fondation pour la nature et l’homme, leven nu 13,3 miljoen Fransen in mobiliteitsarmoede, vooral in landelijke gebieden. Zij hebben te hoge brandstofrekeningen in verhouding tot hun inkomen, rijden rond met verouderde auto’s en moeten dagelijks lange afstanden afleggen. 4,3 miljoen van hen hebben helemaal geen eigen auto en ook geen abonnement op het openbaar vervoer.
Kilometers op de teller
In de garage heeft Xavier ondertussen nog wat andere wagens bekeken. Toegegeven, het zijn niet de nieuwste modellen. Ze hebben stuk voor stuk al heel wat kilometers op de teller. “Maar ze kunnen nog een hele tijd mee”, benadrukt directeur Laurent-Stéphane Tardy. “We garanderen minstens twintigduizend kilometer gemoedsrust.”
Zo’n honderd solidaire garages telt Frankrijk al, en ze proberen een antwoord te bieden op het mobiliteitsprobleem van zoveel Fransen. Mensen met een laag inkomen (minder dan 700 euro per maand) kunnen er terecht om hun auto goedkoper te laten herstellen, er eentje te kopen (voor een gemiddelde prijs van 3.000 euro) of te huren voor zo’n zes euro per dag. Hun klanten zijn vooral eenoudergezinnen, studenten, gepensioneerden en werklozen. Maar de garages kunnen steeds minder aan de vraag voldoen.
“Twee jaar geleden hebben we vijfduizend mensen geholpen”, zegt Jean David van Solidarauto. “Vorig jaar waren het er al zesduizend. En tegenwoordig moeten we zelfs mensen weigeren.” Alle auto’s die er verkocht en verhuurd worden, kwamen als giften, van particulieren, overheden of bedrijven. Als die een auto schenken, krijgen ze in ruil een belastingvoordeel, omdat Solidarauto erkend is als een organisatie van algemeen belang. “Sommige mensen geven ons een auto uit overtuiging of omdat ze geen zin hebben om hem te verkopen. Wij knappen die dan op. Alle auto’s die we verkopen en verhuren, hebben een vignet waarmee je in lage-emissiezones mag rijden.”
Nieuwe job, oude auto
Ook voor Viviane is een auto een zorg geworden. Ze trekt zenuwachtig aan haar sigaret voor het kantoortje van een Solidarautogarage op een industrieterrein vlakbij Rouen. Een garagist berekent hoeveel kosten er aan haar auto zijn. Sinds een arbeidsongeval in de vuilniszakkenfabriek waar ze werkte, zit Viviane thuis, al vier jaar werkloos. Toen haar partner vorig jaar overleed, ging diens dochter er met de auto vandoor. “En daar stond ik dan, zonder werk en zonder auto.” Gelukkig konden haar kinderen een oude auto op de kop tikken voor een klein prijsje. Zelf had ze er het geld niet voor.
Ondertussen heeft ze werk gevonden. Ze start in mei. “In een schoolkantine. Ik kan niet wachten om tussen die kinderen te staan”, klinkt ze plots heel opgewekt. Alleen, voor haar nieuwe werk moet ze twintig minuten rijden. En haar wagen rammelt, steeds vaker krijgt ze hem niet gestart. “Ik ging er niet mee naar de garage, uit angst dat ik de herstelling niet zou kunnen betalen. Maar als ik er niet naar laat kijken, is hij straks misschien helemaal kapot en kan ik nergens meer heen. Ook niet naar mijn nieuwe werk.”
Het bezorgt haar stress en slapeloze nachten. Haar maatschappelijk werker vertelde haar over Solidarauto. Een van de garagisten van de organisatie bestudeert nauwkeurig haar auto. De oude diesel mag Rouen en tal van andere Franse steden niet meer binnen. “Ach ja, dat neem ik erbij. Ik kom niet meer in de stad.” Nieuwsgierig neemt ze ook een kijkje op de parking. Een kleine Peugeot met een klein prijskaartje trekt haar aandacht. “Dromen mag toch”, vraagt ze voor ze zich
“Geen werk betekent geen geld. Geen geld betekent geen auto. Geen auto betekent geen werk” Jean David Solidarauto
snel weer bedenkt: “Ik ga de mijne helemaal oprijden, tot zijn laatste snik. En daarna zien we wel weer.”
Frankrijk probeert zijn wagenpark te vergroenen, onder andere met het systeem van sociale leasing van elektrische auto’s. Mensen met een laag inkomen kunnen een elektrische wagen leasen voor 100 euro per maand. De Franse regering had gemikt op zowat 20.000 tot 25.000 wagens voor 2024. Maar het aanbod kende meteen een enorm succes. Na zes weken was het systeem al uitgeput. “Maar voor de mensen die bij ons aankloppen, is die 100 euro per maand al veel te veel”, zegt Tardy.
Een andere maatregel om minder vervuilende wagens op de weg te hebben, is de conversiepremie. Wie een milieuvriendelijker voertuig koopt, krijgt daarvoor een subsidie. Voorwaarde is wel dat de oude, vervuilende auto naar de sloop gaat. “Absurd”, vinden ze in de garage bij Rouen. “Dat zijn vaak nog prima auto’s waar iemand anders heel blij mee zou zijn.” Een aanzienlijk deel van de afgedankte voertuigen is minder vervuilend dan een deel van het bestaande wagenpark: in 2022 werden 92.000 voertuigen afgedankt in het kader van de conversiepremie, 59 procent daarvan was nog geschikt voor lage-emissiezones.
Maar er lijkt een oplossing onderweg. In maart keurde het parlement een wetsvoorstel goed dat de auto’s die nu gesloopt worden een nieuw leven kan geven. De minst vervuilende zouden in solidaire garages terechtkomen, in plaats van op een autokerkhof. Zo kunnen ze naar schatting 30.000 voertuigen per jaar extra aanbieden aan kwetsbare groepen. “Het is een wet die sociale rechtvaardigheid en milieueisen zeer praktisch met elkaar combineert”, zegt Marie Pochon, het groene parlementslid achter het wetsvoorstel.
“Uiteindelijk is het een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden”, zegt Jean David van Solidarauto. “Geen werk betekent geen geld. Geen geld betekent geen auto. Geen auto betekent geen werk. Als wij één schakeltje kunnen veranderen, kan een leven een totaal nieuwe wending krijgen.”