Wie is Michaïl Sjiskin?
ten is dat er in Rusland chaos en anarchie uitbreekt en er totale onzekerheid komt over het nucleaire arsenaal. Bovendien zijn Europa en de VS de oorlog beu. En Rusland wil niet liever dan onderhandelen: het staat militair het sterkst en zal allerlei eisen kunnen stellen.”
“We zijn in een situatie beland waarin alleen Zelenski de oorlog wil voortzetten. Lang zal dat niet meer duren, want het Westen heeft een slimme tactiek gevonden om Zelenski naar de onderhandelingstafel te dwingen: geef hem net genoeg wapens om zich te verdedigen, maar onvoldoende vuurkracht om opnieuw in het offensief te gaan.”
Kunnen die 61 miljard dollar aan extra Amerikaanse hulp en de nieuwe Europese wapenleveringen dan geen verschil meer maken?
“Het is een bizarre vorm van communicatie. Westerse landen sturen extra wapens, maar eigenlijk zeggen ze: ‘Meneer Zelenski, er zijn grenzen aan onze hulp. Dit is ons laatste hulppakket, het wordt tijd dat u rond tafel gaat zitten.’”
Is een vredesakkoord met Poetin meer waard dan een vodje papier? Welke garanties zal Oekraïne krijgen dat het Russische leger over enkele maanden geen nieuw offensief ontketent?
“In dit spel zijn er geen garanties. Een garantie van Poetin is evenveel waard als een leugen. Wat we zullen krijgen, is een nieuwe Koude Oorlog waarbij de huidige frontlinie bevriest. Omdat Poetin en Rusland zo
Veroverd grondgebied door Russische troepen
▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
GeboreninMoskou, 1961.ZijnmoederkomtuitOdessa,zijnvaderuitdeTambovregiotenzuidenvanMoskou. StudeerdeDuitsenEngelsaanhetPedagogischInstituutvanMoskou. Wasachtereenvolgenswegenwerker,straatveger,journalist,leraarenvertaler. Debuteerdein1993metDe kalligrafieles Verhuisdein1995naarZwitserland,waarhijwerktalstolkvoordemigratiedienst. WonalsenigededriebelangrijksteRussischeliteraireprijzen Weigerdein2013zijnlandtevertegenwoordigenopdeAmericanBookExpo. Opinieschrijvervooronderandere
The GuardianenDe Standaard. onvoorspelbaar zijn, verwacht ik dat die nieuwe Koude Oorlog rommelig en grillig zal zijn. Net als het conflict tussen Israël en Palestina zal de strijd om Oekraïne regelmatig opnieuw opflakkeren. Elke generatie zal zijn eigen oorlog meemaken, en de ene uitbarsting zal nog gruwelijker zijn dan de andere. Echte vrede is niet mogelijk.”
Zullen de Oekraïners kunnen leven met een vredesakkoord dat betekent dat zij de Krim en een groot deel van hun oostelijk grondgebied voorgoed moeten afstaan?
“De Oekraïense bevolking wordt op allerlei manieren murw geslagen. Bommen op hun steden, duizenden gesneuvelden, energietekorten, families die uit elkaar gerukt zijn omdat veel vrouwen en kinderen in het buitenland leven. Ook zij zijn de oorlog beu. Je merkt het aan het feit dat het steeds moeilijker is om jonge mensen te mobiliseren.”
“Poetin weet heel goed dat Rusland veel meer troepen kan inzetten en dat Oekraïne het niet langer dan één à twee jaar kan volhouden. Voor Zelenski ontstaat een zeer netelige situatie: zijn belofte om het volledige grondgebied te heroveren, zal hij nooit kunnen waarmaken. Ik sluit niet uit dat de vele gebroken Oekraïners een nieuw Maidan tegen hem zullen beginnen. Zelenski is niet ongenaakbaar, integendeel: de geschiedenisboeken staan vol met leiders die eerst nationale helden waren, maar daarna dramatisch van hun voetstuk vielen.”
“Poetin is een dictator: die kan zeggen wat hij wil. Als hij zegt dat hij de oorlog gewonnen heeft, heeft hij de oorlog gewonnen. Zelenski is een democraat die verantwoording moet afleggen, Poetin is een dictator die op het hoofd van zijn burgers mag kakken. In Oekraïne is de macht afhankelijk van de bevolking, in Rusland is de bevolking afhankelijk van de macht. Het is zoals in van Orwell: mensen houden zich koest
“Omdat hij beseft dat er in Oekraïne niet veel terrein meer te winnen is. Mogelijk lanceert hij binnenkort een nieuw offensief, maar alles wijst erop dat dit moeizaam zal verlopen. Ondanks een enorme oorlogsinspanning kon het Russische leger de afgelopen maanden slechts enkele dorpjes veroveren. Binnen enkele weken heeft Poetin moderne en gesofisticeerde Navo-wapens tegenover zich, waardoor het bijna onmogelijk wordt om nog meer dorpen, laat staan grote steden, te veroveren.”
“De Russische cultuur is een van de grote verliezers van deze oorlog. Het Russisch geldt nu als een oorlogstaal. Het voelt alsof de grond onder mijn voeten is weggezakt”
“Wie zal het zeggen: het Kremlin is een enorme black box. Buiten een heel kleine groep weet niemand wat zich daar afspeelt. Duidelijk is dat Poetin geen populaire tsaar is. Herinnert u zich zaterdag 24 juni, de dag dat de Wagner-troepen van Jevgeni Prigozjin oprukten naar Moskou? Die troepen werden onderweg bejubeld en ontvangen met bloemen en ijsjes. Weinigen wilden Poetin die dag beschermen. Met andere woorden: Rusland is klaar voor een nieuwe tsaar, maar het is nog niet duidelijk wie dat wordt. Prigozjin is dood. Misschien wordt het de extremistische nationalist en oorlogsmisdadiger Igor Girkin. Die zit nu in de gevangenis, maar het lijdt geen twijfel dat hij in staat is om met harde hand orde te brengen. Ik durf niets te voorspellen.”
“Duidelijk is dat er na Poetin geen gematigde figuur zal komen. Ook de nieuwe tsaar heeft vijanden nodig en zal de Russen vertellen dat de Amerikanen, Britten en Fransen de natie kapot willen maken. En wat ook duidelijk is: het Westen zal leren leven met de nieuwe tsaar; zolang die er maar op toeziet dat niemand met de kernwapens begint te prutsen.”
De eerste zin van uw nieuwe boek is veelzeggend: “Het is pijnlijk een Rus te zijn.” Wat bedoelt u daarmee?
“De Russische cultuur is een van de grote verliezers van deze oorlog. Het Russisch geldt nu als een oorlogstaal. Het voelt alsof de grond onder mijn voeten is weggezakt. Alle boeken die mijn collega-schrijvers en ik de afgelopen dertig jaar hebben geschreven, hebben de oorlog niet kunnen tegenhouden. Heeft het nog
wel zin om boeken in het Russisch te schrijven, vraag ik me vaak af.”
Enwatishetantwoord?
“Wat kan ik anders doen dan schrijven? Het is een daad van aanwezigheid, mijn persoonlijke gevecht tegen het regime. Zwijgen zou voor mij neerkomen op steun aan Poetin. Maar er is ook een groter gevecht gaande waaraan ik een bijdrage wil leveren: samen met andere Russische schrijvers wil ik de waardigheid van de Russische literatuur herstellen. Onze taal behoort niet toe aan Poetin, maar maakt deel uit van het werelderfgoed.”
“Het is met die taal dat jonge Russische schrijvers de oorlog zullen beschrijven. Dat is cruciaal om de kloof tussen Russen en Oekraïners te dichten. Want die kloof wordt elke dag dieper: met elke nieuwe bom, met elke gesneuvelde Oekraïense soldaat en met elke verminkte burger wordt de haat groter. Uiteindelijk zullen het Oekraïense en Russische kunstenaars zijn die een brug moeten bouwen. Voor mijn generatie schrijvers is het misschien te laat, maar het is belangrijk dat we nu al vechten voor de vrije Russische literatuur van de toekomst. Ook om te vermijden dat westerse leiders opnieuw dwaalgedachten ontwikkelen over Rusland.”
Dwaalgedachten?
“Jarenlang koesterden prominente Europese leiders het waanidee dat je met Poetins regime wel stabiliteit, welvaart en vrede kon nastreven. Terwijl Russische schrijvers en journalisten al die tijd waarschuwden voor de leugenachtigheid en agressiviteit van dat regime, trokken wereldleiders naar Moskou om handelsdeals te sluiten. Op de Olympische Spelen van 2014 in Sotsji tekenden ze allemaal present. Ik herinner me nog dat Zwitserland voor de gelegenheid een mooi chalet had gebouwd om Poetins schurken te ontvangen. Amper een dag na die Spelen begon de invasie van de Krim en Oost-Oekraïne. En blijkbaar was zelfs dát nog geen duidelijk signaal om de naïviteit op te geven. Het moment dat Poetin besefte dat hij heel Oekraïne kon veroveren, was tijdens het WK voetbal van 2018 in Rusland. Opnieuw waren veel wereldleiders aanwezig. In Oekraïne waren toen al duizenden burgers omgekomen. Samen met veel andere Russische opposanten probeerde ik een boycot op te zetten. Tevergeefs. ‘Politiek en moraliteit moeten van plezier gescheiden worden’, was de boodschap van de Europese leiders. Voor Poetin was het duidelijk: niemand zou hem een strobreed in de weg leggen.”
Waaromwarendewesterseleiderstoenzonaïef?
“Goede vraag. Geen idee. Want de waarheid over Poetin was al die jaren flagrant. Misschien moet u het hun eens vragen.”
MetdeEuropeseverkiezingeninaantochtstaanuiterstrechtsepartijenindepeilingenopwinst.Nogalwatrechts-populistischepoliticihebbensympathieënvoorenfinan- ciëlebandenmethetKremlin. Datlijkthunkiezersnietafteschrikken.
“Ik kom in westerse landen regelmatig mensen tegen die Poetin geweldig vinden. Hij is volgens hen een grootse leider die het opneemt voor hun principes: voor de christelijke waarden, tegen het Amerikaans imperialisme en tegen de ‘waanzin’ van de woke-cultuur en de ‘heerschappij’ van de lgbti-gemeenschap. Wat me verbaast, is de selectieve blindheid van die uiterst rechtse partijen en hun kiezers. Zij moeten nu toch doorhebben dat Poetin verantwoordelijk is voor de dood van duizenden Oekraïense kinderen en andere grove oorlogsmisdaden? Hebben ze niet door dat Poetin geen bondgenoot is maar een massamoordenaar?”
UeindigtuwboekmeteenhoofdstukoverdevermoordeoppositieleiderAleksejNavalny.Uituwwoordenspreektwanhoop.
“Wat kunnen we anders voelen? Navalny was onze grote hoop en die hoop is gesmoord. De moord bewijst dat het regime bereid is om iedereen te doden. Moord is in Rusland opnieuw een standaardinstrument om aan politiek te doen. Nog niet zo lang geleden kon Navalny nog deelnemen aan presidentsverkiezingen. Maar dat Rusland bestaat niet meer. Rusland is een moordkuil en dat betekent dat geweld de enige resterende manier is om aan oppositie te doen. Je ziet nu al dat in het Oekraiense leger ook Russische eenheden meevechten. Russen doden andere Russen: net als honderd jaar geleden in de burgeroorlog. De bloedige Russische geschiedenis lijkt zich keer op keer te herhalen.”
“Bij een vredesakkoord met Poetin krijgen we een nieuwe Koude Oorlog, waarbij de strijd om Oekraïne regelmatig opflakkert, net als het conflict Israël-Palestina. Echte vrede is niet mogelijk”
KoenVidal
Michaïl Sjisjkin, Mijn Rusland, oorlog of vrede, Querido.