Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Een gezonde
zet Antwerpen op de internationale kaart
Het is 1982 en de tienjarige Tom Barman heeft zijn eerste plaatje gekocht. Dat is ‘The Message’ van Grandmaster Flash & The Furious Five. Wanneer zijn oudere zus niet thuis is, draait hij op haar kamer ook Michael Jackson, David Bowie en Phil Collins. Ver dwaalt tiener Tom nog niet af van de grote radiohits van het moment. In de daaropvolgende jaren krijgt zijn muzikale smaak meer weerhaakjes. Wanneer in 1989 zijn eerste groepje het licht ziet, hebben David Sylvian, Television en Prince de cd-speler ingepalmd. Live speelt zijn eerste groep covers van onder meer Violent Femmes, Velvet Underground, Jimi Hendrix, The Pixies, The Ramones én wat eigen songs. Eerste optredens zijn er onder meer in de Antwerpse zaal Paradox, waar ook een AC/DC-covergroep en een psychedelische rockband op de affiche staan. Rudy Trouvé zit dan al in Kiss My Jazz, Stef Kamil Carlens in A Beatband. Wanneer zij Barman ontmoeten, heeft zijn groep al twee gitaristen en drie drummers versleten. Het is vooral de komst van Stef Kamil Carlens die voor Barman het signaal is dat er voortaan écht werk kan worden gemaakt van zijn groep. “Hij had de juiste kwaliteiten en bracht wat show mee.” Er wordt wat getwijfeld over de naam die de groep moet krijgen. Alternatieven als Gasoline en The Godmothers worden weggevinkt, wat overblijft is de titel van een song van de IJslandse Sugarcubes, de eerste groep van Björk. Het idee om de groepsnaam met een kleine letter te laten beginnen en te vervolgen met hoofdletters komt van Barman. “Pretentieus? dEUS met een kleine letter betekent ‘welopgevoede jongeman’.” De lichte arrogantie van de groepsnaam kruipt snel ook in de muziek van het Antwerpse gezelschap. Tom Barman is de spons die zoveel mogelijk invloeden opslorpt in café ’t Oerwoud op de hoek van de Suikerrui. Maar ook de andere groepsleden brengen muziek mee. Pavement, Dinosaur Jr, Captain Beefheart, John Zorn, Morphine… Ze
“dEUS kan nergens beter zitten dan in Antwerpen.”
Tom Barman
worden voor voller aanzien dan wat op dat moment in eigen land gebeurt. “We deden wat neerbuigend over Belgische pop”, geeft Barman nu toe. Het is 1992 wanneer dEUS naar buiten treedt. De groep neemt deel aan Humo’s Rock Rally. In de eerste ronde, halve finale én finale staat telkens een andere bezetting op het podium. Een ereplaats is voor dEUS niet weggelegd in het jaar dat Charlie 45 goud haalt. Geen zorg: kort na de Rock Rally kan dEUS al op tournee naar Spanje. In eigen beheer brengt de groep de EP ‘Zea’ uit. Er zijn goede reviews, maar airplay volgt nauwelijks. Interesse van platenfirma’s is er al evenmin, behalve bij het Naamse platenlabel Bang!, dat genoeg geld bij elkaar harkt om de opnames van een full album te realiseren. Dat album, opgenomen met producer Peter Vermeersch, is nog niet uit wanneer de groep in Londen het voorprogramma van Girls Against Boys mag spelen. Die Amerikanen worden getipt als ‘het nieuwe Nirvana’. Niemand komt voor dEUS. Toch begint op dat moment het gefluister over de Antwerpse revelatie. Talent scout David Gilmour (niet te verwarren met de gelijkna- mige Pink Floyd-gitarist) van Island/ Universal heeft de show gemist, maar komt later dEUS bekijken in Gent. Wanneer wat later aan het licht komt dat verschillende internationale platenfirma’s bieden op dEUS, ontstaat een steekvlam van nationale trots. dEUS gaat in Londen ‘shoppen’ voor een platenfirma. Neem ‘shoppen’ gerust ook letterlijk: ze bezoeken er alle grote firma’s, en verlaten het pand met zakken vol cd’s, cadeautjes waarmee platenbazen de Vlamingen willen paaien. Island/Universal zal de strijd winnen, Gilmour haalt zijn slag thuis. De ondertekening van het contract in Londen wordt door Studio Brussel live uitgezonden. Wanneer in 1994 debuutalbum ‘Worst Case Scenario’ verschijnt, is het even wennen. Zo breed is het palet dat dEUS bespeelt, zo eigenzinnig de klank van deze Antwerpenaren, dat ze moeilijk in een vakje passen. “Het is de magie van botsende ideeën”, verklaart Barman. Zijn eigen clip van ‘Suds & Soda’ krijgt forse airplay op MTV. Enkelingen mopperen over “die vals zingende zanger”, maar de meeste reviews in eigen land zijn euforisch. ‘Suds & Soda’, ‘Hotellounge’ en ‘Via’ worden hits. In de vaderlandse rockpers worden vergelijkingen gemaakt met TC Matic: diezelfde eigenzinnigheid, dat grensoverschrijdend Europese, de lichte arrogantie. Barman is te jong om TC Matic nog actief te hebben meegemaakt, maar viel later wel voor Arno’s album ‘Charlatan’. Andere Europese landen gaan voor de bijl. Het toonaangevende Britse blad
Q twijfelt nog: is dEUS een revelatie of zal de groep snel weer vergeten zijn? Weekblad NME heeft het cryptisch over “the ultimate bohemian rhapsody”. De Britse Radio 1-deejay Steve Lamacq noemt dEUS briljant. Thuis in Glasgow hoort de achttienjarige Gary Lightbody dat. De man die jaren later Snow Patrol zal leiden steekt de NME- cassette waarop ‘Suds & Soda’ als eerste song staat, nog eens in de speler. “Muziek om van uit het venster te springen”, noemt hij het later. Op televisie bewijst een Beavis and Butt-Head-parodie hoe ver de bekendheid van de
Antwerpse groep al reikt.
“Op het strand van Zeebrugge vroegen nieuwsploegen aan
bezoekers wat zij dachten van onze
gage. Dat we als eerste Belgische groep neen hadden
gezegd tegen Rock Werchter, was groot
nieuws.”
Tom Barman
dEUS-opperhoofd, over de keuze voor
het Beach Festival
Platenhuis Island/Universal heeft de hoogste verwachtingen. David Gilmour van Island hoopt – al houdt hij dat stil tegenover de groepsleden – tien miljoen albums te verkopen. dEUS sluit immers mooi aan bij de post-grunge golf die zelfs van halve talenten als Stone Temple Pilots supersterren heeft gemaakt. Wanneer de verkoop blijft steken op 150.000 stuks (vandaag zit het album om en bij het half miljoen) is dat dus een tegenvaller. Wat daarop volgt, drijft de platenfirma al helemaal tot wanhoop. ‘My Sister = My Clock’, de ‘opvolger’ van ‘Worst Case Scenario’, is een experimenteel geval met één track die heel wat songs bevat. En wanneer aan de echte opvolger van het debuut wordt gewerkt, beginnen sommige groepsleden zich al vragen te stellen of dit wel is wat ze willen. De explosieve karakters binnen de groep beginnen te botsen, dEUS wankelt. Met name Rudy Trouvé en Stef Kamil Carlens moeten voor zichzelf nog uitmaken hoe ze hun toekomst zien. Gitarist Trouvé, die de chaos graag omarmt in vele groepjes en zich ongemakkelijk voelt bij de hoge verwachtingen en de druk, verlaat de band. Ook Carlens, met Barman bejubeld om de mooie samenzang en duidelijke chemie, begint afscheid te nemen. Barman ziet het lijdzaam aan, “met genegenheid en soms wat irritatie”. Toch wurgen de nakende personeelswissels dEUS niet. De groep toert door de VS met het bevriende Amerikaanse Morphine, maar loopt er tegen een muur aan. De VS veroveren doe je door eindeloos radiostations af te lopen, handjes te schudden en in pubs te spe- len. Daar heeft dEUS geen tijd en geen zin in: de zaken moeten vooruit gaan. In 1996 verschijnt ‘In A Bar, Under The Sea’, het officiële tweede album, met singles ‘Little Arithmetics’, ‘Roses’ en ‘Fell Off The Floor, Man’. In Antwerpen is dEUS ondertussen het officieuze centrum geworden van een scene die de havenstad als Vlaamse rockcapitool op de kaart zet. De rugzaktoeristen die er uit Italië of Israël komen, als pelgrims op zoek naar de roots van ‘Worst Case Scenario’, maken er de volgende jaren ook kennis met Moondog Jr. en later Zita Swoon (met Stef Kamil Carlens), Dead Man Ray (met Rudy Trouvé en Daan Stuyven), Flowers For Breakfast (met Tom Pintens en Benjamin Boutreur)... De Vlaamse rock wint na dEUS hand over hand aan durf. Andere muzikanten merken dat in het buitenland met frisse oren naar Belgische rock wordt geluisterd. Het Antwerpse voorbeeld is uitgegroeid tot een van die groepen die op Europees vlak de alleenheerschappij van Groot-Brittannië doorbreken – naast onder meer Mano Negra, Urban Dance Squad en The Cardigans. Metal Molly, Evil Superstars, Soulwax en Hooverphonic merken hoe dEUS de schijnwerpers op rockend België heeft gericht en zetten – met wisselend succes – stappen in het buitenland. Nadien is de invloed van dEUS nog nadrukkelijker te bespeuren in Mintzkov Luna, Absynthe Minded en vele anderen. dEUS zal zich ook ontpoppen als enthousiaste sponsor van nieuw Belgisch talent, door jongere groepen mee in zijn voorprogramma te nemen: Soulwax, Black Box Revelation, Balthazar, Absynthe Minded... De dEUS-leden zijn zich in die periode amper bewust van de scene die in eigen land borrelt. De jaren negentig worden vooral doorgebracht op een buitenlandse toerbus, terwijl de groep in zijn thuisland een bijna goddelijke status bereikt. In 1998 krijgt dEUS de 50.000 euro die hoort bij de titel ‘Cultureel ambassadeur van Vlaanderen’. Voor de opnames van een opvolger voor ‘In A Bar, Under The Sea’ in het Spaanse Ronda wordt de Canadese producer Dave Bottrill aangetrokken. De verkoopsresultaten van het derde album stroken niet met de ambitie van de groep – die wilde graag van 150.000 naar het dubbele springen – maar ook ‘The Ideal Crash’ is weer een stap vooruit. Opnieuw ontspint zich een opbod rond dEUS, zoals dat bij de zoektocht naar een platencontract het geval was. De twee grootste rockfestivals van Vlaanderen bieden tegen elkaar op voor een exclusief zomerconcert. Nieuwe songs als ‘Instant Street’, ‘Sister Dew’ en ‘The Ideal Crash’ hebben het bereik van dEUS nog groter gemaakt en het Beach Festival betaalt naar verluidt 10 miljoen oude franken (250.000 euro) voor de groep. In de zomer van 1999 barst het festival in Zeebrugge uit zijn voegen met dEUS als headliner. “Het werd vulgair”, herinnert Barman zich. “Op het strand van Zeebrugge vroegen nieuwsploegen aan bezoekers wat zij dachten van onze gage. Dat we als eerste Belgische groep neen hadden gezegd tegen Rock Werchter was groot nieuws. Maar we kregen er het respect van Herman Schueremans door. Het brak het Vlaamse minderwaardigheidscomplex open.”
dEUS lijkt onaantastbaar geworden. Internationaal is de groep uitgegroeid tot een subtopper die in heel wat Europese landen zalen van 2000 tot 4000 bezoekers vult, die opent voor Sigur Ros, Massive Attack, Radiohead en bij die internationale collega’s ook fans vindt. Brian Molko van Placebo plaatst het debuut van dEUS op het niveau van dat van de Velvet Underground, Guy Garvey van Elbow is een grote fan, net als de leden van R.E.M. Latere sterren als Tom Smith van Editors en Matthew Bellamy van Muse koesteren hun dEUS-albums. “Natuurlijk waren we daar trots op”, zegt Barman. “Iedereen zoekt het respect van collega’s.” De groep toert nu met Danny Mommens en Craig Ward naast originele leden Barman, Jules de Borgher en Klaas Janzoons (echte naam: Klaas Janssens). Toch is ook dat tijdelijk: Ward zoekt wat later weer zijn eigen weg, in 2000 kondigen Danny Mommens en Jules de Borgher aan dat ze al hun tijd gaan steken in Vive La Fête. De millenniumwissel wordt voor dEUS een overgangsperiode. Er zijn wat concerten met Tim Vanhamel, Barman begint te experimenteren met pianist Guy Van Nueten en met de Antwerpse producer CJ Bolland. Eind 2001 brengt dEUS een ‘best of’-album uit. ‘No More Loud Music’ bevat ook ‘Nothing Really Ends’, een nieuwe song en een dikke hit. Het is een periode van thuiskomen en afstand nemen. Barman gaat op zoek naar geld om zijn debuutfilm te financieren. De Sint Lukas-student van tien jaar eerder heeft zijn filmmicrobe alleen maar aangewakkerd door de eigen dEUS-clips te maken en lijkt klaar voor het grotere werk. Wanneer in 2003 ‘ Anyway The Wind Blows’ in de bioscoop komt, begrijpt het publiek
[TDS ] waarom Barman de filmset zijn “meest natuurlijke omgeving” noemt. De link met dEUS is overduidelijk: in de aan-aandacht voor muziek, in de nerveuze, uze, jazzy filmstijl die ruimte laat voor im-improvisatie, chaos zelfs… In 2004 begint dEUS aan het nieuwe uwe album ‘Pocket Revolution’. De plaatat is nog niet klaar wanneer blijkt dat de Brusselse AB en het Amsterdamse e Paradiso drie keer zijn uitverkocht aan gretige fans. “Toen pas snapte ik écht hoeveel onze muziek voor veel mensen had betekend”, zegt Barman. In 2005 is het album er, en drukt een nieuwe bezetting de twijfels over de toekomst van dEUS de kop in. Van het et originele dEUS blijven nog alleen en Barman en Klaas Janzoons over. er. Drummer Stéphane Misseghers komt mt van Soulwax en bassist Alan Gevaert ert van Arno.