“Duurzame stad heeft water nodig”

De Vlaamse steden, ook de kleintjes, hebben het water herontdekt. Rivieren die al decennia overdekt zijn, worden opnieuw opengelegd en de waterkant is een plek geworden om aangenaam te wonen en te genieten. Daarmee volgt Vlaanderen de rest van de Europese steden waar het waterfront een place to be is. Net zoals in Antwerpen.

“In Vlaanderen hebben we ons water lang verstopt. Een aantal waterlopen en rivieren zijn de vorige eeuwen gedempt of onder de grond gestopt. Nu is er een tendens om dat water opnieuw een rol te laten spelen in onze steden”, zegt Vlaams bouwmeester Leo Van Broeck. Hij verwijst onder meer naar Brussel, waar er plannen zijn om een deel van de Zenne opnieuw bloot te leggen. En ook in Leuven is er het voornemen om het water opnieuw naar de Vismarkt te brengen.

Onzichtbaar

“Veel van het water in Vlaanderen is weliswaar onzichtbaar, maar nog wel aanwezig. Onder meer in de achttiende eeuw hebben stadsbesturen veel vlieten, haventjes en rivieren gedempt of overkapt. Dat was vooral om hygiënische redenen. Veel waterlopen waren open riolen en een gevaar voor de volksgezondheid”, zegt Van Broeck. De Vlaamse bouwmeester vindt het een positieve ontwikkeling dat water opnieuw een prominentere plek krijgt in ons leven. “Een stad waar water is, is nu eenmaal gezelliger. Rivieren, dokken en vlieten zijn een meerwaarde. Het zijn plekken voor recreatie en steeds vaker ook om te wonen. Wat dat betreft is de ontwikkeling van het Eilandje in Antwerpen een mooi voorbeeld.”

Kiezen voor duurzaamheid

Het herwaarderen van erfgoed en zelfs citymarketing zijn redenen waarom steden hun waterkant opnieuw meer aandacht geven. “Maar er is ook een andere belangrijke reden waarom steden opnieuw meer aandacht aan hun water besteden. Er zullen in de toekomst steeds vaker lange periodes van droogte zijn. Terwijl we ook met meer neerslag te maken gaan krijgen. Daar moeten we ons tegen wapenen en dat kan door meer plekken voor water te creëren.” Leo Van Broeck denkt daarbij aan buffers waarin neerslag wordt opgevangen. Dat water kan dan in droge periodes gebruikt worden. “Steden zijn daar mee bezig, maar het mag iets sneller gaan. Als we voorbereid willen zijn op de klimaatverandering, hebben we geen keuze.” Volgens de Vlaamse bouwmeester kunnen dergelijke buffers in alle vormen opduiken. “Bassins waarin water wordt opgeslagen, maar ook dokken en overstromingsgebieden zijn mogelijk. In dat laatste geval kan dergelijk gebied trouwens dienst doen als park. Het opslaan van water is functioneel, maar kan ook esthetisch een meerwaarde zijn in de stad.

Levendige plekken

An Rekkers, de directeur van de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning, deelt die mening. “We zien twee dingen gebeuren in steden. Oude industriegebieden aan het water die verlaten zijn, worden geherwaardeerd. Onder meer door er woningen en kantoren te bouwen. Dat is logisch, want de behoefte aan woon- en werkruimte is groot. Tegelijkertijd worden oude wijken op die manier opnieuw levendige plekken.” An Rekkers waarschuwt er wel voor dat verlaten havengebieden niet uitsluitend voor wonen mogen gebruikt worden. “Een stad leeft pas als er gewerkt wordt en je ziet nu al dat mensen met beroepen als timmerman moeilijk geschikte ruimte vinden in de stad. We moeten ervoor zorgen dat deze mensen de stad niet verlaten wegens plaatsgebrek.” Een tweede zaak is water inzetten om steden leefbaar te houden. “Onder meer in Antwerpen, maar ook elders, is men daar mee bezig. Steden zijn warme plekken en dat hitte-effect kan alleen worden aangepakt door een groenblauwe dooradering te creëren. Dat wil simpelweg zeggen dat we zorgen voor meer groen, bomen, graspleinen of perkjes, en dat water ook terug zichtbaar gemaakt wordt.”

Volgens Rekkers kan de temperatuur in een stad voelbaar dalen als er voldoende groen en water is. “Daar zijn wetenschappelijke studies over en je voelt het ook. In een omgeving die vrijwel uitsluitend uit steen bestaat, is het warmer dan langs de dokken.” Specialisten voorspellen steeds vaker lange periodes van droogte

FOTO PATRICK DE ROO Antwerpen herwaardeert het water in de stad. En dat is nodig zeggen specialisten. Niet alleen omdat het mooi is, maar ook om de klimaatverandering aan te pakken.