IJsland wil besnijdenis bij jongetjes verbieden

IJsland wil als eerste Europese land besnijdenis illegaal maken. Joden, moslims én Europese katholieken protesteren tegen dat voorstel, dat het samenleven er niet gemakkelijker op zal maken.

Vier verschillende partijen, waaronder eentje uit de IJslandse regering, willen besnijdenis bij kleine jongens verbieden. Wie zonder medische reden de voorhuid van een kind verwijdert, zou zes jaar cel riskeren.

Het wetsvoorstel, dat begin februari werd ingediend in het parlement en waarover binnenkort wordt gestemd, baseert zich op de standpunten van de IJslandse Ombudsdienst voor Kinderrechten. Die vindt dat kinderen beschermd moeten worden, zelfs tegen de culturele of religieuze praktijken van hun ouders. “Het gaat om een onherstelbare ingreep op hun lichaam, waarbij men de mening van de kinderen niet vraagt”, schrijft de IJslandse nationale omroep.

Katholieke bisschop

De Ombudsdienst plaatst kinderrechten dus boven de godsdienstvrijheid. “Vrouwenbesnijdenis is hier al sinds 2005 verboden”, zegt parlementslid Silja Gunnarsdóttir van de Progressieve Partij, die meeschreef aan het voorstel. “Als het verboden is bij meisjes, dan moeten we hetzelfde doen voor jongens.”

Besnijdenis van jongetjes is een vaste traditie bij joden en moslims. Op IJsland wonen naar schatting 250 joden en 1.500 moslims: het is weinig waarschijnlijk dat zij het voorstel kunnen counteren. Protest wordt geleid door internationale religieuze verenigingen. “Dit is een aanval op het joodse geloof, een aanval die joden overal ter wereld aangaat”, schreef de raad van Joodse Gemeenschappen van Scandinavië in een open brief. Ook Reinhard Marx, de Duitse kardinaal die de Europese Bisschoppenconferentie (COMECE) voorzit, waarschuwt: “Dit is een aanval op religieuze vrijheden die de EU met concrete actie moet verhinderen.”

De tegenstanders zien het kleine IJsland als de eerste dominosteen voor een mogelijke golf van nationale verboden. Niet eens onterecht, zo blijkt. In ons land adviseerde het Comité voor Bio-ethiek vorig jaar, na drie jaar overleg, om ritueel besnijden te zien als aantasting van de fysieke integriteit. De Raad van Europa pleitte in 2013 tegen besnijdenis vooraleer het kind kan meebeslissen. “Ik zie dit thema regelmatig opspelen in andere Europese landen, zoals Duitsland en Nederland”, zegt ook Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen.

Reizen voor operatie

Bij joodse baby’s moet de besnijdenis vlak na de geboorte gebeuren. In de islam kan het moment variëren tussen nul en zeven jaar, soms zelfs iets later. Dat is natuurlijk jong om de medische en psychologische impact ten volle te voorspellen. Maar het ritueel is voor veel ouders belangrijk om hun kind te laten thuishoren in de gemeenschap. Besnijdenis staat symbool voor opname in een collectieve identiteit.

“Het kan voor kinderen belangrijk zijn om aan die traditie te mogen deelnemen”, zegt Vanobbergen. “Wij hebben er in elk geval nog nooit een klacht van een jongere over gekregen. Tegelijkertijd kun je tradities ook

wel tegen het licht te houden vanuit kinderrechtenperspectief. Het is niet omdat het al lang zo gebeurt, dat we er nooit aan mogen raken. Het zou bijvoorbeeld goed zijn om kinderen bij die beslissing te betrekken of de leeftijd op te trekken.”

Een verbod om de praktijk van de ene op de andere dag te schrappen, vindt Vanobbergen geen goed idee. “Het is sowieso beter om in dialoog te gaan met de gemeenschap. Dit is een moeilijke afweging tussen traditie en kinderrechten.” Er bestaat al een alternatief joods ritueel zonder ingreep, de ‘brit shalom’.

Zonder draagvlak voor de wet zullen IJslandse moslims waarschijnlijk naar het buitenland reizen voor de ingreep. Volgens Ahmad Seddeeq van het Islamitisch Cultureel Centrum van IJsland gebeurt dat nu al. “De medische voordelen overstijgen de risico’s”, zei hij tegen The Guardian.

De Wereldgezondheidsorganisatie raadt landen aan besnijdenis toegankelijk te maken in een medische, kwaliteitsvolle context, maar wel met de “geïnformeerde toestemming” van de patiënt. De Raad van Europa gaf, zoals gezegd, het advies om rituele besnijdenis van jongens niet toe te staan tot het kind oud genoeg is om erover mee te praten. De Raad omschreef het als “een aantasting van de fysieke integriteit van kinderen”. De voordelen van een besnijdenis, zoals een betere hygiëne en preventie tegen geslachtsziekten, wegen volgens de Raad wel meer op tegen de nadelen. Wereldwijd zou een derde van de mannen besneden zijn.

FOTO AFP Een jongetje schreeuwt het uit terwijl een arts hem besnijdt. De IJslandse Ombudsdienst voor Kinderrechten vindt dat het kinderen tegen de culturele of religieuze praktijken van hun ouders moet beschermen.