Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Antwerpen was te klein voor de apothekerszoon van het Falconplein
Eerste overzicht schilderijen en tekeningen Henry Van de Velde
In Duitsland geldt Henry Van de Velde (1863-1957) als een sleutelfiguur van de moderne kunst, in eigen stad Antwerpen wordt hij nog te weinig erkend. Nu pas verschijnt het eerste overzicht van zijn schilderijen en tekeningen, die de grondslag legden van zijn carrière. De apothekerszoon van het Falconplein zou vooral beroemd worden met zijn architectuur en design.
Het vuistdikke standaardwerk is een privé-initiatief van de Antwerpse kunsthandelaar Ronny Van de Velde (geen familieband,
red.), die al de oeuvrecatalogus van Belgische kunstschilders Henri De Braekeleer en Jules Schmalzigaug uitgaf. Het boek focust op de jaren 1883 toen Van de Velde de Antwerpse Academie verliet en 1893 toen hij trouwde en zich ging toeleggen op design en architectuur. Die ommezwaai deed hem uitwijken naar het buitenland waar hij zijn bevlogen ideeën, waarin esthetiek en sociaal engagement samenkwamen, kon ontwikkelen. In Weimar stichtte hij de voorloper van de Bauhaus-kunstschool, in Nederland zette hij zijn schouders onder het befaamde Kröller-Müllermuseum.
Dat verhaal is bekend via tal van tentoonstellingen en boeken. Minder bekend zijn de eerste tien jaar van zijn carrière toen Van de Velde zich razendsnel losweekte uit de middelmaat die hij aan de Antwerpse Academie en het gangbare cultuurleven ervoer. Onder invloed van Millet, Manet, Seurat en Van Gogh ontwikkelde hij zich tot een origineel schilder.
“Zijn meesterwerken geraakten verspreid over enkele Europese musea, maar voor de rest bleven zijn toch niet zo talrijke schilderijen en tekeningen weinig zichtbaar”, zegt Ronny Van de Velde, die er al veertig jaar naar speurt. In de jaren zeventig al ontmoette hij zoon Thyl Van de Velde, via wie hij enkele kleurtekeningen
kon verwerven. Van familie van de zus van Henry Van de Velde kocht hij een belangrijk portret. Verder was het geduldig wachten tot er nog eens een belangrijk stuk boven water kwam. In Duitsland vond hij onlangs het naturalistische Boer die zijn zeis slijpt uit 1885 en in Amerika een door Van Gogh beïnvloede Hooiende boer uit 1891.
Uiteindelijk werden zestig schilderijen en zo’n tweehonderd tekeningen en pastels teruggevonden en gedocumenteerd in de oeuvrecatalogus. Ensor-specialist Xavier Tricot schreef het boek.
Onze passie bracht ons samen, zegt Ronny Van de Velde. “Al meer dan tien jaar hield Xavier gegevens van opgedoken of gesignaleerde werken bij. Een taak van lange adem en veel geduld. Echte verzamelaars van het schilderswerk van Henry Van de Velde ken ik nauwelijks. Zijn familie zwierf uit over Duitsland, Nederland en de Verenigde Staten. Er bestaat een stichting, maar die beheert geen collectie.”
Knokke
In zijn galerie op de Zeedijk 759 in Knokke toont Ronny Van de Velde van 1 augustus tot 26 september een selectie werk uit het boek. Er zitten nog donkere realistische werken bij, beïnvloed door zijn opleiding aan de Antwerpse Academie, maar ook kleurrijke boerentaferelen die hij in Wechelderzande en Kalmthout ging maken. Zijn traject eindigt met duinzichten uit Blankenberge en Knokke, soms weergegeven met slechts enkele lijnen.
Omdat hij het pointillisme van Seurat en de kleurenweelde van Van Gogh moeilijk te overtreffen vond en hij besefte dat kunst een belangrijke maatschappelijke rol kon vervullen, zette Henry Van de Velde zijn artistieke carrière na 1893 op een ander spoor. Hij ontwierp boekbanden, gebruiksvoorwerpen, meubels, decors en gebouwen. Met internationaal succes: “Voor een theelepeltje bieden Duitse collectioneurs duizenden euro’s. Merkwaardig dat zijn opmerkelijke en unieke tekeningen nog niet dezelfde waardering genieten”, vindt Ronny Van de Velde.
Op 25 augustus stelt hij de oeuvrecatalogus voor in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Dat gaat gepaard met een expositie van beroemde boekbanden die Henry Van de Velde ontwierp voor zijn vriend Max Elskamp, luxe-edities van Friedrich Nietzsche en het tijdschrift Van Nu en
Straks.