“Gas is vanaf nu schaars goed”

Duitsland kondigt alarmfase af nu Rusland de gastoevoer fors heeft verminderd

De Duitse minister van Economie Robert Habeck kondigde gisteren – voor het eerst – de alarmfase van het nationaal noodplan voor gasbevoorrading af. “Bij onze overheid is de urgentie nog niet doorgedrongen”, zegt expert Mathieu Blondeel. “En zo gaan we al slaapwandelend een ramp tegemoet.”

40% van het Duitse gas komt uit Rusland. Immens veel, dus. En dus worden ze er enorm nerveus nu Moskou de toevoer via de Nord Stream 1-pijplijn fors verminderd heeft. “Officieel gebeurde dat vanwege technische problemen, maar natuurlijk wordt aangenomen dat het om een politiek manoeuvre gaat”, zegt Bram Claeys, energie-expert bij RAP, een internationale ngo gespecialiseerd in energiebeleid. “De technische problemen ontstonden niet toevallig op de dag van het bezoek van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz aan Oekraïne.”

Berlijn houdt er rekening mee dat de gaskraan nog verder dichtgedraaid zal worden. “En dat net op het moment dat Duitsland – net als de andere Europese landen – met het oog op komende winter zijn gasvoorraden aan het aanvullen is”, zegt Claeys. “Tegen november moeten die voor 90% vol zitten, maar door de Russische move komt dat nu in gevaar.”

Rantsoeneren in herfst

Eind maart kondigde Duitsland de eerste fase van het noodplan voor gasbevoorrading af: de early warning. Zowel aan bedrijven als particulieren werd toen al gevraagd hun gasverbruik zo veel mogelijk te verminderen. “Bijvoorbeeld door de airco – een grootverbruiker – wat minder hard te laten draaien”, zegt Claeys. “In deze fase bleven dwingende maatregelen wel uit.”

Gisteren zette minister van Economie Robert Habeck het noodplan wat scherper door de alarmfase, code oranje, af te kondigen. De regering kiest er momenteel bijvoorbeeld voor het gasverbruik in de elektriciteitssector terug te dringen en meer gebruik te maken van kolencentrales. “Ook aan bedrijven wordt gevraagd hun verbruik te verminderen door hun productie te verlagen, in ruil krijgen ze een financiële compensatie.”

Code rood is de noodgevalfase. Dan kan de overheid overgaan tot een rantsoenering van het gas en gebruikers afschakelen: eerst de industrie, laatst de huishoudens en de ziekenhuizen. “Met de huidige maatregelen moet dat te vermijden zijn”, zegt Claeys. “In Europa geldt tussen de lidstaten ook een solidariteitsverplichting. Als één land in de problemen komt, moeten de andere bijspringen. België doet dat nu zelfs al: op dit moment exporteren we al 3,5 keer het eigen verbruik richting Duitsland en Nederland (dat geen gas meer krijgt van de Russen, red.).”

Torenhoge gasprijzen

“Maar als de toevoer via de Nord Stream 1-pijplijn niet heropgestart wordt, of sterk verminderd blijft, dan is de kans op code rood en rantsoenering in de herfst echt wel reëel”, zegt Mathieu Blondeel, expert energiepolitiek aan de Warwick Business School.

In ons land moeten we ons nog geen zorgen maken, verzekert minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Wij nemen maar voor 4% Russisch gas af, Duitsland voor 40%. “De export naar Nederland en Duitsland zal trouwens ook niet zo veel verschil maken”, zegt Claeys. “We hebben namelijk niet zo veel opslagcapaciteit. Zelfs als we het zouden willen houden, zouden we dat niet kunnen.”

Wel een risico: torenhoge gasprijzen. “In die zin hebben de Duitsers gelijk om de industrie en bevolking wakker te schudden”, zegt Blondeel. “Dat zou onze overheid ook beter doen. Oké, we zullen niet in de problemen komen qua bevoorrading, maar de prijzen worden Europees bepaald, en die zullen de pan uitswingen. Een alternatieve aanvoer is moeilijk, dus ook voor ons zal de boodschap zijn: dringend minder gas en olie verbruiken. Maar die sense of urgency dringt bij ons niet door. We kunnen nog geen snelheidsverlaging tot 100 km per uur op onze snelweg inroepen. Dus ja, we gaan al slaapwandelend de ramp tegemoet.”

Mathieu Blondeel

Expert energiepolitiek

“Als de toevoer via de Nord Stream 1-pijplijn niet heropgestart wordt, of sterk verminderd blijft, dan is de kans op code rood en rantsoenering in de herfst echt wel reëel.”