Gazet van Antwerpen Stad en Rand

“Beslissing­sproces is een race tegen de tijd”

Job die beslist over vrijlating of opsluiting uitgelegd door Antwerps onderzoeks­rechter op rust Karel Van Cauwenberg­he

- (grvr)

Met meer dan honderd zijn ze, de onderzoeks­rechters in ons land die beslissen of de verdachte van een misdrijf al dan niet wordt aangehoude­n. Soms lijkt die beslissing achteraf fout, nu blijkt dat de dader van de fatale gijzeling in Merksplas zijn ex een maand eerder al gegijzeld had. Peter V.H. werd opgepakt, maar vrijgelate­n onder voorwaarde­n.

De job van iemand die soms twintig keer per dag moet beslissen over tralies of vrijheid, uitgelegd door Antwerps onderzoeks­rechter op rust Karel Van Cauwenberg­he.

Wat doet een onderzoeks­rechter precies?

Karel Van Cauwenberg­he:

“Een

onderzoeks­rechter gaat op zoek naar de waarheid achter een misdrijf, eenmaal hij gelast wordt door het parket met een onderzoek. Hij zoekt uit wat er precies gebeurd is en wie daarvoor verantwoor­delijk is. Hij heeft verschille­nde bevoegdhed­en die exclusief toebehoren aan een onderzoeks­rechter. Een ervan is de beslissing tot vrijheidsb­eneming van een verdachte.”

Wat kan hij op dat vlak zoal beslissen?

“Of de verdachte wordt opgesloten in de gevangenis, onder elektronis­ch toezicht wordt geplaatst en thuis wordt opgesloten, vrijgelate­n wordt zonder meer, of vrijgelate­n wordt onder voorwaarde­n.”

Wat kunnen die voorwaarde­n zijn?

“Er zijn politionel­e voorwaarde­n zoals een contactver­bod of straatverb­od. Ook een avondklok kan. De politie is altijd op de hoogte en houdt toezicht. Daarnaast bestaat een reeks voorwaarde­n in de richting van hulpverlen­ing: begeleidin­g bij een psychiater of een ontwenning in een instelling. De periode onder voorwaarde­n geldt drie maanden en kan verlengd worden gedurende het gerechteli­jke onderzoek. De onderzoeks­rechter zal de verdachte wel duidelijk maken dat de voorwaarde­n niet naleven consequent­ies heeft, en dat hij alsnog aangehoude­n kan worden.”

Met welke factoren houdt de onderzoeks­rechter rekening bij het nemen van zo’n beslissing?

“Met het dossier, de gegevens van de politie en het verhoor van de verdachte. Dat is de moeilijke oefening. Een onderzoeks­rechter kan nooit alles weten, en het engagement van een verdachte is soms moeilijk in te schatten. Het kan lijken alsof hij inzicht heeft in zijn problemati­ek, wat een vrijlating onder voorwaarde­n mogelijk maakt, maar in hoeverre is dat engagement ook echt?”

Worden zware misdrijven niet gewoon strenger bekeken?

“Soms kan een relatief licht misdrijf juist strenger bestraft worden. Als een verdachte een winkeldief­stal gepleegd heeft, maar het is wel zijn veertigste keer, dan zal de onderzoeks­rechter hem misschien eerder opsluiten. Het omgekeerde kan ook: een op het eerste gezicht zwaarder misdrijf leidt niet altijd tot opsluiting. Intrafamil­iaal geweld is een zwaar feit, maar dan nog kan vrijlating onder voorwaarde­n met bijvoorbee­ld een plaatsverb­od. Het gaat om het afwegen van de verschille­nde elementen.”

Hoeveel tijd krijgt een onderzoeks­rechter voor zo’n beslissing?

“Binnen de 48 uur na de vrijheidsb­eneming moet een beslissing genomen zijn. Dat is snel.

Het duurt sowieso wel even voor het dossier bij de onderzoeks­rechter ligt. Eerst moet de politie nog haar werk doen, zoals processen-verbaal opstellen en die overmaken aan het parket. Vervolgens moet het parket een vordering nemen. Het is soms een race tegen de tijd, maar al comfortabe­ler dan de 24 uur die vroeger gehanteerd werd.”

Krijgt de onderzoeks­rechter hulp bij die beslissing?

“Een onderzoeks­rechter heeft geen assistent. Wel kan hij een psychiater aanstellen om na te gaan wat de beste oplossing is. Of hij polst een justitieas­sistent om dieper in te gaan op de sociale achtergron­den en problemen die spelen bij de verdachte. Hij kan ook bij de advocaat terecht om te horen wat de mogelijkhe­den zijn.”

Hoeveel keer per week moet hij zo’n beslissing nemen?

“Dat hangt natuurlijk af van wat er gebeurt. De ene dag is dat tien keer, de andere dag geen enkele keer. Ik heb ooit een dag gehad waarop ik die beslissing maar liefst 21 keer heb moeten nemen. Als verschille­nde huiszoekin­gen plaatsgevo­nden hebben, dan kan het dat in één dossier tien voorleidin­gen zitten.”

Wie kan onderzoeks­rechter worden?

“Een onderzoeks­rechter is een rechter aan de rechtbank van eerste aanleg die minstens drie jaar dienst heeft in de magistratu­ur. Bovendien moet hij een bijzondere opleiding gevolgd hebben die bestaat uit een basisoplei­ding, een opleiding forensisch onderzoek en een opleiding internatio­nale samenwerki­ng. Daarnaast moet een onderzoeks­rechter zich regelmatig bijscholen. Elk jaar vindt een bijeenkoms­t plaats waar actuele onderwerpe­n worden toegelicht en onderzoeks­rechters ervaringen uitwissele­n.”

Wordt in die opleiding ook geoefend op een eventuele vrijheidsb­eneming?

“Een dag lang. De onderzoeks­rechter krijgt dan een dossier waarover hij moet beslissen. Over die beslissing wordt gediscussi­eerd. Is die goed, niet goed, waarom? Tijdens zo’n opleiding wordt de nadruk gelegd op niet opsluiten. Aanhouding is altijd het laatste redmiddel om met de problemati­ek om te gaan.”

De gijzeling in Merksplas is een voorbeeld van hoe een beslissing slecht uitdraait, maar dat is veeleer uitzonderl­ijk?

“Achteraf is het altijd makkelijk om te zeggen dat deze of gene beslissing anders had gemoeten. Een onderzoeks­rechter oordeelt altijd in eer en geweten en in volle onaf hankelijkh­eid op basis van de elementen die voorliggen. In de meeste gevallen neemt de onderzoeks­rechter een beslissing met een positief resultaat, maar dat zijn de gevallen die men niet ziet of hoort. Een enkele keer loopt het mis en dan krijgt die zaak alle aandacht.

 ?? FOTO VIER ?? Onderzoeks­rechter op rust Karel Van Cauwenberg­he.
FOTO VIER Onderzoeks­rechter op rust Karel Van Cauwenberg­he.

Newspapers in Dutch

Newspapers from Belgium