Aquarium Wereldexpo 1894 weer even boven water

Kunstmatige rotspartijen verdwijnen weldra voor goed

Bij de renovatiewerken in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) zijn rotspartijen van het aquarium van de Wereldexpositie van 1894 te voorschijn gekomen. Ze waren dichtgemetseld en zaten verborgen achter nutsleidingen.

Dat er in 1894 een grote aquariumshow in de kelderverdieping van het Museum voor Schone Kunsten plaatsvond, was bekend. Het staat aangeduid op het grondplan van de Wereldexpo, er bestaat een bouwdossier van en er zijn opgetekende reacties van het publiek.

De kunsttempel die op 10 augustus 1890 plechtig was geopend, lag in het hart van het expoterrein. Voor de deur, waar nu de Leopold De Waelplaats is, lag het Congodorp, een stukje imitatie-Afrika met echte negers die kunstjes vertoonden.

AandekantvandeBeeldhouwersstraat was Oud België ingericht, een nepconstructie van middeleeuws Vlaanderen met cafés en pensenrestaurants.

De grote machinehal met technologische wonderen strekte zich uit van de huidige Verlatstraat tot de Verschansingstraat.

Museum

Het lag dus voor de hand dat ook het museum ten volle als trekpleister ingeschakeld zou worden in de Wereldexpo. Van het Congodorp naar exotische vissen was maar één stap. Dat kon, want het museum was nog niet helemaal klaar en puilde zeker nog niet uit. Alleen op de eerste verdieping werd kunst, en dan vooral Rubens, getoond. Op het gelijkvloers waren (tot 1927) binnenhoven en open galeries, waar bezoekers een luchtje konden scheppen. De riante kelderverdiepingen – eigenlijk sous sol, want het hele gebouw staat op een sokkel – waren bestemd als depotbunker, met daarrond servicegangen voor het personeel. Het is in die rondgang dat het aquarium werd ingericht.

Frans Van Dijk, de architect die mee het museum ontwierp, stond in voor de realisatie van de bassins. Hij zag er zwaar mee af, want tijdens deexpohadhijdehandenvolomlekken te repareren. Ook de geur van de vissen zorgde voor hinder.

Ingemetseld

Na afloop van de Wereldexpositie werden de waterbakken en de vitrines ontmanteld. Een deel van de kunstmatige rotspartijen rond en in de kijkkasten bleef ongemoeid en verdween met de jaren achter bijgemetste muren en nutsleidingen.

Met de renovatie van het Museum voor Schone Kunsten worden alle toestellen voor verwarming en elektriciteit gegroepeerd. De kelderverdieping, waar vroeger ook de groendienst en de schrijnwerkerij gehuisvest waren, wordt vrijgemaakt voor depot. In die operatie werden de restanten van het aquarium weer blootgelegd. Voor even maar, want de afbrokkelende neprotsen verdwijnen weldra voor goed.

SARAH VAN DEN ELSKEN Nanny Schrijvers, medewerkster collectieonderzoek van het KMSKA, bij een van de voormalige aquariumvitrines.

FOTO KMSKA Een overzicht van de Wereldexpositie 1894 met rechts het Museum voor Schone Kunsten en links de machinehal. Tussenin bevindt zich het Congodorp. Het pagaddertorentje (rechts) behoort tot Oud België.