Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Een beetje afscheid vandekaaien
Achter de schermen wordt er al een aantal jaren gewerkt aan het nieuwe gezicht van de Scheldekaaien. Er werd een Portugees-Belgisch ontwerpteam ingehuurd om een masterplan te tekenen voor de 7 kilometer lange strook. Waar verandering is, is ook nostalgie.
H2. IJs- en ijskoud
et hart van Antwerpen is in de negentiende eeuw letterlijk in de Schelde gevallen en de kaaien waren tot voor enkele decennia havengebied. Uw krant haalt zes weetjes over de waterkant vanonder het stof. Als voorsmaakje van de tentoonstelling.
1. Water in de kelder
Het is 3 januari 1976. Een zaterdag godbetert. Een stevige noordwestenstorm zet het land in rep en roer en Antwerpen blank. Tot ver in de binnenstad proberen burgers met zandzakjes en (natte) dweilen het water buiten de deur te houden. Kelders lopen onder. Het water springt bijna acht meter hoog. Dat is 3,5 meter boven het gemiddelde peil bij hoogwater. De overheid grijpt in. Er wordt een waterkeringsmuur gebouwd die Antwerpen voortaan voor watersnood zal behoeden. Een schoonheidsprijs wint de muur niet. Effectief is het wel.
We maken een sprongetje naar de zestiende eeuw, maar honderd jaar later is ook goed. Vriezen dat het kraakt. Tussen de zestiende en de negentiende eeuw beleeft Antwerpen meerdere keren bijzonder barre winters. Zelfs de Schelde is dichtgevroren en dat biedt perspectieven. Op de rivier wordt een kermis georganiseerd, compleet met volksspelen en eettentjes. De overkant van het water is nog nooit zo dichtbij geweest als in die dagen. En als het fout loopt zijn er nog altijd schippers om een handje te helpen. Zoals in 1608. Toen dreef een schots met daarop enkele honderden mensen naar het noorden. Zonder veel erg naar verluidt.
3. Brug over de Schelde
Een brug over de Schelde hebben we niet. Toch niet in Antwerpen. Maar vroeger ... Bij de honderdjarige viering van de Scheldebevrijding in 1895lagereenbrugoverdeSchelde. Auto’s waren er nog niet, dus diende de oversteek vooral om te flaneren. Volgens de overlevering was de brug een verwijzing naar 1585. Toen blokkeerde Alexander Farnese de Schelde met een pontonbrug. Die later wel werd opgeblazen. Maar dat is een detail. Wat ook is opgeblazen, een paar jaar geleden, is de Lange Wapper. Maar dat was überhaupt geen brug over de Schelde, maar eerder een viaduct over het Eilandje.
4. Twee keer trekken
Er is de afgelopen eeuwen flink wat getrokken aan de Schelde. Of beter gezegd aan haar oevers. Napoleon vond in het begin van de 19e eeuw dat de kaaien een beetje meer structuur mochten hebben. Al was het maar om de werven en ligplaatsen voor zijn oorlogsvloot vrij spel te geven. Links en rechts wat slopen en de kaaien hier en daar van een hobbel ontdoen was de boodschap. Het echte werk werd op het einde van die eeuw geleverd. Toen werden de kaaien echt rechtgetrokken en verdween het hart van het oude Antwerpen in het water. Wie kent, op een paar boekenwurmen na, nu de Mattenstraat of de Vismarkt nog? Juist ja, dat bedoelen we.
5. Rooie oortjes
Eindelijk, seks. Geen havenkant zonder Rosse Buurt en daar hebben ze er in Antwerpen heel wat van gehad.BeroemdenberuchtwasdeRiedijk, die met de rechttrekking van de kaaien is verdwenen. Als we de Franstalige Antwerpse schrijver Georges Eekhoud mogen geloven was het daar in de 19e eeuw het neusje van de zalm voor al wie van het liederlijke leven hield. De bordelen, cabarets en andere tenten waren populair bij alle lagen van de bevolking. De buurt zou bij zeemannen van heinde en verre bekend zijn geweest. Antwerpen in zicht? Joepie! Iets later, tot in het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw, waren er ook bordelen op de kaaien. Maar die zijn met de herwaardering van de buurt verdwenen.
6.Avonturiers en volksverhuizers
Het verhaal van de Red Star Line is ondertussen bekend. In de negentiende en in het begin van de twintigste eeuw trokken miljoenen mensen vanaf de Rijnkaai naar Amerika. Een andere grote naam is die van Adrien de Gerlache de Gommery. Die vertrok in augustus 1897 met de Belgica op expeditie naar de Zuidpoolcirkel. Twee jaar later meert het schip opnieuw aan langs de kaaien. Met een flink uitgedunde bemanning. En om het lijstje volledig te maken. Ook de Congoboten vertrokken jarenlang vanaf de Scheldekaaien. Het was de Compagnie Maritime Belge die de lijn tussen Antwerpen en Matadi verzorgde. De laatste Congoboot, de Fabiolaville, werd in 1972 te water gelaten. Maar toen was het vet al van de soep.
“Op de bevroren Schelde werd een kermis georganiseerd” “Het hart van het oude Antwerpen verdween in het water.” “De rosse buurt was bij zeemannen van heinde en verre bekend. ”