Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Er mag in Rusland weer (selectief ) gesproken worden over Stalin
Een schoolboek dat de gruweldaden van Stalin niet verzwijgt, is in Rusland op de zwarte lijst gezet. Onder Poetin bewondert het land weer een van de gruwelijkste despoten van de vorige eeuw.
Geschiedenisboeken over de gruweldaden van Stalin zijn niet geschikt voor gevoelige lezers, vinden ze in Rusland. Maar het is weinig aannemelijk dat bezorgdheid over de sensitiviteit van schoolkinderen de voornaamste reden is om een boek met geschiedenislessen over Stalin op de zwarte lijst te plaatsen.
Dat boek heet Een gids voor leraars om Stalins repressies te bestuderen, begrijpen
en examineren en is geschreven door Andrei Suslov, professor Geschiedenis aan de Perm State University in Rusland. De Roskomnadzor, de Russische federale dienst voor toezicht op (massa)communicatie, noemt het “gevaarlijk voor de gezondheid van kinderen” om hen les te geven over de misdaden onder Stalins bewind. Diezelfde dienst noemt het boek “vijandig tegenover de staat” en legt het de stempel ‘18+’ op. Professor Suslov trekt nu naar de rechtbank om de beslissing van de overheidsdienst aan te vechten.
“Het boek helpt leraars en studenten om het stalinisme en de gevolgen ervan te begrijpen”, verklaarde de auteur aan Deutsche Welle. Een van de aanbevelingen uit het boek is educatieve uitstappen te organiseren naar plaatsen die verbonden zijn aan de onderdrukking tijdens het regime van Stalin.
Suslov en zijn uitgever, het Centrum voor Burgereducatie en Mensenrechten, vrezen dat de reactie van de Roskomnadzor een gevaarlijk precedent is. “Nu kan alles wat ons centrum schrijft, bestempeld worden als mogelijk schadelijk voor de gezondheid van kinderen.”
De geschiedenis witwassen
De nalatenschap van Stalin is momenteel een hot item in Russische scholen en daarbuiten. Waar de besnorde dictator jarenlang werd verzwegen, wordt hij nu weer gretig aangehaald. Zij het op erg selectieve wijze.
Het Kremlin steekt het niet onder stoelen of schoolbanken: studieboeken moeten een patriottische opvoeding promoten. “Make Russia great again”, moet president Poetin hebben gedacht toen hij in 2007 een geschiedenisboek liet publiceren waarin Stalin de meest succesvolle Sovjetleider ooit wordt genoemd. In dit en andere schoolboeken wordt hij geroemd om de versnelde industrialisatie van de SovjetUnie, het verslaan van nazi-Duitsland en het uitbouwen van de landbouwersstaat tot een wereldmacht.
Dat het bewind van de voormalige secretaris-generaal van de Communistische Partij en premier van de Sovjet-Unie miljoenen mensen het leven heeft gekost, wordt verzwegen of op zijn minst gelegitimeerd onder het mom: noodzakelijk gezien de situatie. Hongersnoden door collectivisatie van de landbouw, het wegzuiveren van politieke tegenstanders en het deporteren van massa’s mensen naar de goelags worden zo goedgepraat.
Het Kremlin bemoeit zich de laatste tijd meer en meer met de geschiedenislessen op school. Enkele jaren terug vroeg Poetin aan door hemzelf gekozen historici om een nieuw eenduidig leerplan geschiedenis te ontwikkelen dat vrij was van “interne contradicties en ambiguïteit”. Volgens critici zijn zo delen uit het curriculum gewist die niet met Poetins vaderlandse trots strookten.
Bij Poetin heerst sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een vurig verlangen om van Rusland weer een grote wereldspeler te maken. Dat maakt de rehabilitatie van Stalin mogelijk: zijn patriottisme geldt als voorbeeld, zijn meedogenloosheid, nationalisme, militarisme en macht ziet Poetin als kwaliteiten en zijn zonden raken in de vergetelheid. Opmerkelijk hoe de wellicht gruwelijkste misdaden uit de twintigste eeuw worden gewist uit het collectieve bewustzijn. Uit een recente opiniepeiling van het Levada Center, een Russisch onafhankelijk sociologisch onderzoekscentrum, blijkt dat Russen Stalin de belangrijkste figuur uit de wereldgeschiedenis vinden. Poetin eindigde op een verdienstelijke tweede plaats.
Het lijkt erop dat Poetin al even selectief omgaat met versies van de feiten als Stalin zelf, die erom bekendstond zijn vijanden weg te retoucheren op foto’s.