Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Doet Europa de deur helemaal dicht voor Turkije?
De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft de diplomatieke lijnen met Ankara steeds opengehouden, maar nu stelt ze plots dat Turkije geen EUlid kan worden. Is de maat vol of gaat het louter om verkiezingsretoriek?
“Ze bouwen een nieuwe Berlijnse Muur met de stenen van het populisme.” Omer Celik, de Turkse minister van Europese Aangelegenheden, reageerde gisteren opvallend scherp op de uitspraken van Martin Schulz en Angela Merkel over de mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie.
Uitdager Schulz had zondagavond, tijdens het grote verkiezingsdebat, de bondskanselier gedwongen tot een naar haar normen erg duidelijk standpunt over de vraag of het Turkije van president Erdogan nog lid kan worden van de Europese Unie. Schulz beloofde de Duitse kiezers dat hij de toetredingsgesprekken zou beëindigen als hij bondskanselier wordt. Merkel zei daarop dat ze het thema ter sprake zal brengen op de volgende Europese top, eind oktober. Want zo’n beslissing moet unaniem genomen worden. Maar, voegde ze eraan toe: “Het is duidelijk dat Turkije op dit moment geen EU-lid kan worden.”
Dat standpunt werd gisteren nogmaals bevestigd door haar woordvoerder.
Nazipraktijken
Dat Merkel zo ver wil gaan, verrast. De spanningen tussen Turkije en de Europese Unie lopen almaar hoger op, sinds de mislukte coup tegen Erdogan en diens bijzonder repressieve reactie daarop. En Duitsland, met zijn grote Turkse gemeenschap, is de favoriete schietschijf geworden van de Turkse president.
Niet alleen valt hij Berlijn voortdurend verbaal aan, ook Duitse burgers in Turkije worden met de regelmaat van de klok gearresteerd en Duitse militairen op de Navobasis van Incirlik wordt het leven zuur gemaakt. Toch probeerde Merkel de diplomatieke lijnen met Ankara open te houden. Erdogan mocht haar zelfs beschuldigen van nazipraktijken, Merkel bleef stoïcijns.
Dat had veel te maken met het vluchtelingenakkoord dat de Europese Unie in 2016 met Turkije sloot en waarvan Merkel de drijvende kracht was. In ruil voor 6 miljard euro aan Europese steun houdt Ankara de Syrische vluchtelingen op Turks grondgebied. En tot nog toe leeft Erdogan de afspraken die toen gemaakt zijn, na. Hij weet immers ook dat het opblazen van dat akkoord de deur naar de Europese Unie helemaal dicht doet.
Erdogan achterna
Maar blijkbaar is voor Merkel de maat nu toch vol en is ze niet meer bang dat Erdogan de vluchtelingendeur zal openzetten. Of doet ze nu ook aan verkiezings- retoriek? Dries Lesage, Turkije-kenner en hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Gent, sluit het niet he- lemaal uit. “Het is een tendens die zeker in Europa aan de gang. Buitenlandse thema’s worden voor binnenlands politiek gebruik gerecupeerd. En Turkije ligt ondertussen zo gevoelig en emotioneel in Europa dat het hiervoor gebruikt kan worden.”
Ook bij de Nederlandse verkiezingen was Turkije een cruciaal thema. Toen Turkse ministers campagne wilden voeren in Ne- derland, werd dat door premier Mark
Rutte verboden. De rellen die daarop volgden, werden kordaat de kop ingedrukt. Het legde Rutte geen windeieren. Plots steeg hij in de peilingen.
Lesage: “Je kunt cynisch zijn en zeggen dat het voor intern gebruik is, maar ik vind het een gevaarlijke evolutie. Het drijft de internationale spanningen alleen maar op. Trouwens, Erdogan doet precies hetzelfde: hij schildert Europa af als boeman om zijn eigen populariteit te vergroten.”
Miljardencontracten
Daarom is de reactie van de Turkse minister van Europese Aangelegenheden ook wat vreemd. De indruk bestaat toch dat het Erdogan-regime helemaal geen lid meer wil worden van de EU. Of hoopt Ankara stiekem toch nog op een lidmaatschap?
“Dat blijft een groot mysterie. Erdogan laat inderdaad geen kans onbenut om de EU te schofferen, maar ook hij is nu al opnieuw in verkiezingsmodus. In 2019 zijn er parlements- en presidentsverkiezingen. De vraag blijft: durft hij echt de stekker uit de onderhandelingen met Europa te trekken? Vergeet niet dat er nog altijd een batterij Turkse ambtenaren daar voltijd mee bezig is. Ze hebben nog nooit de opdracht gekregen daarmee te stoppen.”
“Bovendien zijn er binnen de AK-partij ook verscheidene stromingen. Erdogan richt zijn blik op het oosten, maar veel Turken beseffen dat ze Europa economisch heel hard nodig hebben. Er worden nog altijd miljardencontracten gesloten. Onlangs nog haalde het Duitse Siemens een erg groot overheidscontract binnen voor de bouw van een windmolenpark. En wie zijn de militaire bondgenoten in de regio als de EU wegvalt? Rusland? Saudi-Arabië, Iran? Vanzelfsprekend is dat niet.”
“Trouwens, voor Europa geldt hetzelfde. Ook binnen de EU durft blijkbaar niemand de deur definitief dicht te doen. In dat scenario verliezen beide partijen.” Tenzij Merkel nu toch het voortouw wil nemen.