Johan Van Overtveldt misrekent zich 2,3 miljard

Sp.a becijfert hoe ver minister ernaast zat met fiscale maatregelen 2016

Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (NVA) krijgt wel vaker het verwijt dat zijn rekeningen niet kloppen. Voor het eerst heeft oppositiepartij sp.a nu berekend hoeveel hij er vorig jaar precies naast zat: niet minder dan 2,3 miljard euro. Volgens Van Overtveldt onvermijdelijk als je nieuwe maatregelen neemt. Maar daarmee neemt zelfs coalitiepartner CD&V geen genoegen.

De sp.a berekende dat minister Van Overtveldt (N-VA) in zijn begroting van vorig jaar met zeven nieuwe fiscale maatregelen een extra opbrengst van 2,1 miljard euro had voorzien (zie grafiek). Maar nu alle rekeningen geteld zijn, blijkt niet alleen dat de uiteindelijke opbrengsten ver onder de verwachtingen blijven, ze hebben de belastingbetaler zelfs geld gekost: 180 miljoen euro. Met andere woorden, zonder die maatregelen, in 2015, kwam er nog 180 miljoen euro meer binnen.

Het kabinet van Van Overtveldt betwist de cijfers op zich niet. Zo hebben de tegenvallers onder meer te maken met de economische dip in 2016 (waardoor de roerende voorheffing zo laag uitviel) en het uitwijkgedrag door de speculatietaks (waardoor de taks op beursverrichtingen kelderde). Alleen de Kaaimantaks is volgens de woordvoerder van Van Overtveldt “nattevingerwerk”, omdat de opbrengsten onmogelijk precies te berekenen zijn.

“Het probleem is wel dat de gegevens onvolledig zijn”, aldus woordvoerder Ferry Comhair. “Zo tonen onze definitieve cijfers van 2016 aan dat de inkomsten ruim overeenstemmen met de doelstellingen.” Maar dat heeft volgens sp.a-voorzitter John Crombez alles te maken met de doelstellingen die Van Overtveldt in de loop van het jaar heeft verlaagd: in de plaats van het begrotingstekort met 0,8 procent terug te dringen, volstond 0,1 procent. “Zo is het gemakkelijk om je doel te bereiken”, zegt Crombez.

Te veel improvisatie

Bovendien bevestigt de voorzitter van de Kamercommissie Financiën en Begroting, Eric Van Rompuy (CD&V), de berekeningen van sp.a. “En ik vrees dat dit zich in 2017 zal doorzetten”, aldus Van Rompuy. “De inkomsten zijn nu wel aan het stijgen, maar dat is te danken aan de economische vooruitgang. Ik hou mijn hart vast voor de effectentaks die in het zomerakkoord is afgesproken. Dat zeg ik niet alleen, maar heel mijn partij. We vrezen dat deze taks in hetzelfde verhaal terechtkomt als de (inmiddels afgevoerde) speculatietaks.” De effectentaks is een vorm van vermogensbelasting, een speerpunt voor CD&V.

Van Overtveldt laat ook weten dat het moeilijk is om op voorhand in te schatten hoeveel nieuwe maatregelen exact gaan opbrengen – net omdat ze nieuw zijn. Maar dat argument veegt begrotingsspecialist Wim Moesen (emeritus KU Leuven) van tafel. “In een begroting maak je inderdaad een raming, maar die mag wel niet alleen uit overschattingen bestaan. De jongste jaren krijgen we van internationale instellingen steeds vaker de opmerking dat onze prognoses niet professioneel gemaakt zijn. Er is te veel improvisatie. Andere landen gebruiken nauwkeurige modellen voor hun prognoses.”

Net als Van Rompuy ziet Moesen weinig reden tot optimisme voor dit jaar. “Ik zie in het zomerakkoord veel ronde getallen staan. Dat is hetzelfde als toegeven: we hebben een gok gedaan.” Of is dat net een bewuste strategie, zoals John Crombez ontwaart? “Hoe minder inkomsten, hoe meer er bespaard moet worden op pensioenen, gezondheidszorg... Wat is het uiteindelijke doel? Dat er zo weinig geld is dat het hele huis van de sociale zekerheid instort?”