Een groot verschil in aanpak

H et gaat in Spanje van kwaad naar erger. Gisteren verbood het Grondwettelijk Hof de zitting van het Catalaanse parlement. Dat gebeurde niet op vraag van premier Rajoy, maar van de Catalaanse socialisten die vrezen dat álle parlementsleden hun rechten verliezen als in het parlement de onafhankelijkheid wordt uitgeroepen. Niemand weet wat nu de volgende stap zal zijn. De verdeeldheid in Catalonië zelf neemt toe en tussen Spanje en zijn afvallige deelstaat is van enige dialoog geen sprake. Intussen worden in Italië referenda voorbereid in twee noordelijke regio’s. De voorbereidingen verlopen in alle rust en zullen zeker niet leiden tot politiegeweld, wel tot gesprekken over meer autonomie binnen de Italiaanse staat. Het verschil in aanpak tussen beide landen kon niet groter zijn.

De meeste Europese staten zijn een samenraapsel van verschillende volkeren of regio’s. Zowat elk Europees land heeft regio’s die een bepaalde vorm van autonomie genieten. In veel landen is het verschil in economische sterkte tussen die regio’s redelijk groot en dat zorgt voor spanningen. In eigen land hebben we de discussie over de transfers van Vlaanderen naar Wallonië, in Duitsland moppert het rijke Beieren dat het te veel betaalt aan armere deelstaten, in Italië zet het rijke noorden zich af tegen het veel armere zuiden. Zelfs in het Nederlandse Friesland, dat een grote culturele autonomie geniet, komt de Fryske Nasjonale Partij op voor onafhankelijkheid...

Die bewegingen kunnen de economie van een land ontwrichten en de macht van de centrale regering ondermijnen, maar dat hoeft niet per se zo te zijn. Een echte natiestaat is sterk genoeg om die verschillende volkeren samen te houden, maar ook flexibel en dynamisch genoeg om rekening te houden met hun eigenheid, hun taal en cultuur en hun economische ontwikkeling.

Spanje is in die zin duidelijk géén sterk land. De regering-Rajoy heeft de Catalanen zwaar gekrenkt door de eerder onderhandelde autonomie terug te schroeven. En met het optreden van de politie vorig week heeft hij de zaak helemaal verknoeid. De reactie van Catalonië is heftig en intussen even onredelijk. Voor de Catalaanse premier is onafhankelijkheid de enige uitweg. Een tussenweg lijkt niet meer mogelijk.

Die is er in Italië wel. Daar hebben enkele regio’s, waaronder Zuid-Tirol, Sardinië en Sicilië, de grootste autonomie. De twee regio’s die deze maand nog een referendum houden, Veneto en Lombardije, willen ook dat statuut. Het referendum gaat dus niet over afscheuren of blijven, het gaat over een volgende stap in het proces.

Autonomie voor regio’s is een variabel gegeven. Een echte natiestaat durft aan die autonomie te sleutelen als dat noodzakelijk blijkt om het land samen te houden en goed te laten functioneren. Spanje heeft een andere weg gekozen. Een zonder toekomst.