1 op de 13 kiezers is geen Belg

Buitenlanders kunnen grote impact op gemeenteraadsverkiezingen hebben in grensgemeenten en stad Antwerpen (als ze zich registreren)

Als alle stemgerechtigde buitenlanders in de provincie Antwerpen zich registreren, vormen ze 7,7% van het totale kiespubliek bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober. “Hun impact is dus niet te onderschatten”, zegt socioloog Jan Hertogen (KU Leuven). Vooral in de grensgemeenten en de stad Antwerpen is dat het geval.

Niet-Belgen die in ons land wonen, hebben sinds 2004 het recht om te stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Inwoners van buiten de EU moeten wel eerst vijf jaar onafgebroken hun wettelijke hoofdverblijfplaats in België heb- ben. Al die mensen hebben stemrecht, maar ze moeten zich wel registreren bij hun gemeente vooraleer ze kunnen deelnemen aan de verkiezingen. Tussen 2006 en 2012 hebben maar weinig buitenlanders dat gedaan. Toch is het aantal stemgerechtigde nietBelgen aanzienlijk.

Veel Nederlanders

Als alle stemgerechtigde buitenlanders die in ons land verblijven zich zouden registreren, gaat het over 9,3% van het totale aantal stemplichtigen. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gaat het zelfs om 29,7%. Wanneer iemand zich registreert, moet hij of zij ook voldoen aan de opkomstplicht.

De impact van niet-Belgen in de provincie Antwerpen is 7,7%. Het grootste aandeel bestaat uit mensen uit de Europese Unie, waarbij Nederlanders een grote groep vormen.

Tussen de gemeentes in de provincie zijn er wel grote verschillen. In Mechelen is het potentieel 7%. In de stad Antwerpen ligt dat hoger (14,1%), in Hoogstraten maken alle stemgerechtigde nietBelgen 24,3% van het totaal uit en in grensgemeente Ravels is dat 29,7%. Dat berekende socioloog Jan Hertogen op basis van cijfers van Binnenlandse Zaken. “Het gaat dus om een zeer grote groep mensen die voor het democratische bestuur in de gemeenten erg belangrijk is”, zegt Hertogen. “En dit zijn minimale cijfers, want de afgelopen jaren is het aantal vreemdelingen nog toegenomen (en de gegevens zijn van 2012, red.). Als ze zich allemaal zouden registreren, kunnen ze een zeer grote impact hebben bij de gemeenteraadsverkiezingen. De niet-Belgen hebben de sleutel in handen om politiek het verschil te maken.”

Verplicht stemmen is afknapper

Volgens Hertogen is het de taak van de overheid om hen zo veel mogelijk te overtuigen om zich te registreren en daarvoor alle nodige documenten ter beschikking aan te reiken. “Maar dat gebeurt te weinig. Dat is een blamage voor de democratie. Het feit dat de stemgerechtigde niet-Belgen zich eerst moeten registreren voor ze kunnen gaan stemmen, is een structurele ongelijkheid die drin- gend aangepakt moet worden.”

In de stad Antwerpen kennen ze de cijfers. Op de gemeenteraad van januari werd door Groen, PVDA en Open Vld nog opgeroepen om meer inspanningen te doen om stemgerechtigde vreemdelingen aan te zetten om zich te registreren. Burgemeester Bart De Wever (N-VA) beloofde toen om die vraag op de agenda van het college te zetten, maar wees ook op het feit dat het enthousiasme bij buitenlandse kiezers niet groot is. “Wie zich registreert, is verplicht om bij de volgende lokale verkiezingen ook te gaan stemmen”, zei De Wever. “Dat is bij veel van deze buitenlandse inwoners een afknapper.”

In Mechelen, waar het potentieel slechts 7% bedraagt, wijst burgemeester Bart Somers (Open Vld) op het belang van extra informatiecampagnes. “Die zullen de komende weken nog uitgerold worden. Niet alleen door ons, maar ook door hogere overheden”, zegt Somers. “Het is natuurlijk nog steeds de keuze van de mensen zelf om zich al dan niet te registreren. Ook daar moeten we respect voor hebben. Maar hoe meer mensen deelnemen aan het democratische proces, hoe beter natuurlijk. Die mensen wonen en leven hier, maken deel uit van onze gemeenschap en hebben het recht om mee op het beleid te wegen.”

Walter Luyten (CD&V), burgemeester van grensgemeente Ravels (waar het vreemdelingenstemrecht een potentieel van 29,7% heeft) ziet in het hoge aantal niet-stemmers het bewijs dat de niet-Belgen tevreden zijn met het huidige beleid. “Bij ons gaat het vooral over Nederlanders”, zegt Luyten. “En zij worden via diverse kanalen geregeld geïnformeerd over hoe ze zich kunnen registreren. Dat ze dat niet doen, is een teken dat ze tevreden zijn. Iemand die niet tevreden is, vindt al snel zijn weg naar een manier om te wegen op het beleid.”

BART SOMERS Burgemeester Mechelen (Open Vld) “Die mensen wonen en leven hier, maken deel uit van onze gemeenschap en hebben het recht om mee op het beleid te wegen.”