Gazet van Antwerpen Stad en Rand
De prijs voor ontucht en wraak
Ook kroonprinses genoemd in schandaal rond Zweedse Academie
Deze week beslist de Academie of dit jaar nog een Nobelprijs literatuur uitgereikt zal worden. De reden: het exclusieve clubje is in een ongezien schandaal en grote chaos gestort. Sinds uitlekte dat er op grote schaal vrouwen werden misbruikt, vertrekt het ene na het andere lid met slaande deuren. De onthullingen blijven zich alsmaar opstapelen. Over misbruik, waarbij nu ook de naam van de Zweedse kroonprinses Victoria is genoemd. Maar ook over interne afrekeningen en lekken.
De ellende binnen de Academie begint in november vorig jaar. #Metoo raast over de wereld en plots duiken beschuldigingen op aan het adres van fotograaf JeanClaude Arnault, de echtgenoot van dichteres Katarina Frostenson, een van leden van de Zweedse Academie die de Nobelprijs uitreikt. Het koppel runt een privéclub voor cultuur, die ook geld krijgt van de Academie. Arnault zou de vrouwen misbruikt hebben in die club, maar ook in gebouwen die eigendom zijn van de Academie in Parijs en Stockholm. In totaal hebben achttien vrouwen klacht ingediend voor fysiek en psychisch misbruik tegen Jean-Claude Arnault, alsook een geval van verkrachting. Wat hij categoriek ontkent.
Ondanks de vele klachten, wordt niet krachtdadig opgetreden tegen Arnault. En dat leidt tot slaande ruzies binnen de Academie, die door de Zweedse pers zelfs een “ruziënde kindertuin” wordt genoemd. De eerste leden stapten een halve maand geleden op, omdat een stemming verboden wordt om Katarina Frostenson opzij te schuiven. De meningen zijn verdeeld. Een deel vindt dat ze moet gaan, een ander deel dat de vrouw van een veelpleger niet gestraft kan worden voor diens daden. Bovendien was de subsidiering van de club van Arnault een gezamenlijke beslissing volgens hen. Dus zou iedereen moeten opstappen.
Enkel zelf opstappen
Voor de leden van de club is dat een makkelijk excuus om vooral niets te moeten doen. Volgens de regels, opgesteld in 1786, is het trouwens onmogelijk om iemand uit het comité te zetten. De achttien leden zijn voor het leven aangeduid, waardoor ze alleen zelf kunnen opstappen.
Maar in de plaats daarvan, volgt de complete chaos met de ene afrekening na de andere onder de leden. Tot Frostenson, de vrouw van de betichte fotograaf, zelf opstapt om het voorbeeld te geven.
Intussen zijn er nog tien van de achttien leden aan boord.
Een van de leden omschreef de interne ruzies onder de top van de Zweedse intelligentsia als een partijtje modderworstelen. “Er is een smet op ons blazoen die je nooit meer weg krijgt”, fulmineerde schrijver Par Wästberg.
Het gekonkel, zo kwam naar boven, is eigenlijk al veel langer bezig. Al in 1996 kwam er een eerste klacht bij de Academie. Maar aangezien dat in strikte geheimhouding hoort te werken, werd de geheimhouding als excuus gebruikt om er nooit iets van naar buiten te brengen of in te grijpen.
De Academie blijkt bovendien gespleten door een generatiekloof waarbij de “jonge” voorzitster Sara Danius botst met de oude garde omwille van haar hervormingsplannen. Bovendien vinden die – oude – mannen dat Danius veel te brutaal tewerk gaat. Wat ze niet ontkent. “Ik rijd er als een bulldozer overheen”,
zei ze. De repliek van een van haar opponenten, volgde openlijk in de krant: “Ze is de slechtste voorzitter uit de geschiedenis.”
En ook de koning, beschermheer van de Academie, wordt mee in bad getrokken. Een van de leden vertelde – anoniem – dat Karel Gustav zelf opdracht had gegeven om de voorzitter en Frostenson buiten te wippen. En als dat niet kon, om ze buiten te pesten. Het paleis was verplicht om die beschuldiging publiekelijk te ontkennen.
Misbruikt om te gokken
Om elkaar verder in diskrediet te brengen, lekte er plots ook zeer gevoelige informatie. Leden – en Arnault – zouden maar liefst acht keer de winnaar hebben gelekt nog voor de officiële bekendmaking of van hun kennis misbruik hebben gemaakt. De Britse gokorganisatie Ladbrokes liet weten dat ze een keer de weddenschappen om de prijs heeft geschrapt, nadat er grote sommen geld op een potentiële winnaar waren in gezet. Dat vonden ze verdacht. En terecht, aangezien die later ook zou winnen.
En dit weekend volgde, als klap op de vuurpijl, de onthulling over wangedrag tegenover de kroonprinses. Drie verschillende bronnen van zagen hoe de man zijn hand op de kont van de kroonprinses legde tijdens een bijeenkomst in de Villa Bergsgården van de Academie in Stockholm.
Het gevecht om het verdere verloop van de Nobelprijs voor de literatuur zou deze week beslecht worden. Sommige leden willen uit schaamte dit keer niet op de voorgrond treden en willen volgend jaar de prijs twee keer toekennen. Het comité binnen de Academie wil dan weer gewoon doorgaan met de procedure. “Ons comité van vier functioneert. We zullen de zomer lezen en de vijf namen op de shortlist bestuderen.”
Het zou nochtans niet de eerste keer zijn dat de Literatuurprijs niet wordt uitgereikt. In 1914, 1918, 1935 en van 1940-1943 gebeurde dat ook niet. Een deel van de keren door oorlog. Maar dan niet binnen het comité zelf.
Svenska Dagbladet