Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Trekt Trump nu ook stekker uit NAVO?
Nucleaire deal, Klimaatakkoord en Unesco al opgeblazen door Amerikaanse president
Wereldwijd houden analisten er rekening mee, en ook binnen de NAVO zelf zou de angst bestaan dat de Amerikaanse president Donald Trump in al zijn wispelturigheid de stekker uit de organisatie trekt. Is dat reëel? “Geen enkele alliantie is gemaakt voor de eeuwigheid”, zegt professor internationale politiek Tom Sauer.
Dat president Trump een onberekenbaar figuur is op het internationale toneel, is wellicht een understatement. Zo trok hij met de Verenigde Staten zowel uit Unesco, het Klimaatakkoord van Parijs als de nucleaire deal met Iran.
Vandaag en morgen tekent hij present op de top van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), een alliantie die hij al fel heeft bekritiseerd. Het is nu afwachten hoe Trump zich opstelt tegenover zijn partners. Bij hen groeit de vrees dat de VS de stekker uit de NAVO trekken.
Hoe groot is de kans dat de VS de NAVO vaarwel zeggen?
Donald Trump, net zoals zijn voorgangers George W. Bush en Barack Obama, hamert er voortdurend op: de NAVO-lidstaten moeten dringend hun defensie-uitgaven opkrikken tot 2% van het BBP. Zo geeft België in 2018 slechts 0,93% uit.
Maar is het gevaar reëel dat hij opstapt uit de NAVO? “Die kans is redelijk klein”, zegt defensie-expert Sven Biscop (UGent). “Toch is er een ander scenario mogelijk, waarbij de VS lid blijft, maar zijn aanwezige troepen op Europese bodem vermindert, en de gezamenlijke oefeningen met de Europese landen afbouwt.”
Volgens Biscop heeft Trump trouwens een punt. “Sommige landen geven niet genoeg uit om hun veiligheid te verzekeren.”
Kunnen de VS zonder de NAVO?
“De militaire samenwerking verzekert de Amerikanen van partners”, zegt Biscop. En daaraan kleven strategische én economische voordelen. “Enerzijds vormen de Amerikaanse legerbasissen in Europa een aanvoerlijn voor de operaties van de VS in het Midden-Oosten, anderzijds promoot het de Amerikaanse defensie-export naar Europa.”
Ook Willy Claes, oud-secretaris-generaal van de NAVO, is ervan overtuigd dat de organisatie nog nuttig is voor de VS. “De Amerikanen zitten met enorme kapitalen en investeringen in Europa en zij willen die ook veiligstellen”, zegt hij. “Trump heeft misschien moeite met samenwerking tussen meerdere landen, maar in het algemeen beseffen de Amerikanen echt wel
hoe belangrijk dat is.”
Kan de NAVO dan zonder de VS?
Dat ligt veel moeilijker. “Zonder de Amerikanen is het gedaan met de NAVO”, zegt professor internationale politiek Tom Sauer (Universiteit Antwerpen) stellig.
“Als de VS eruit stappen, dan valt het Noord-Atlantische aspect binnen de alliantie weg – Canada even achterwege gelaten. Vanaf dan zullen de Europese landen verplicht zijn om de verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen veiligheid en defensie.”
Dat sluit een nieuwe alliantie overigens niet uit, zegt Sven Biscop. “Nu werkt de NAVO nog altijd alsof er geen Europese Unie bestaat. Dat kan veranderen door een alliantie tussen de EU en Amerika, als twee gelijke partners”, zegt hij. Een idee dat meer en meer begint te leven, zowel in Europa als in de VS.
Is de NAVO geen ouderwets overblijfsel van de Koude Oorlog?
In vergelijking met andere allianties in de geschiedenis legt de NAVO, opgericht na de Tweede Wereldoorlog, al een behoorlijk lang traject af. Zo werd haar communistische tegenhanger, het Warschaupact, in 1991 opgedoekt. “Hoewel het niet voor morgen is, moeten we wel degelijk rekening houden met het einde van de NAVO, want geen enkele alliantie is gemaakt voor de eeuwigheid”, zegt Sauer.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie ging de NAVO op zoek naar nieuwe vijanden. Zo werd ze in de jaren 1990 actief in de Balkan, en daarna in Afghanistan, in de strijd tegen terrorisme. Ook de activiteiten van Rusland in Oekraïne vanaf 2014 gaven volgens experts een boost aan de bestaansreden van de NAVO.
Waarom zouden wij moeten rouwen om het einde van de NAVO?
“Als klein land genieten we volop van de Amerikaanse garantie op veiligheid”, zegt Biscop. “We moeten met onze beperkte middelen samenwerken, en omdat een EUleger nog altijd niet paraat staat, ligt de NAVO voor de hand.”
“Kijk naar de Zuid-Europese landen als Italië en de wankelende regering van Duits bondskanselier Angela Merkel: Europa is in crisis”, zegt Willy Claes. “Op korte termijn kunnen we het dus niet alleen. Bovendien is de technologische kloof qua bewapening tussen Europa en de VS nog zeer diep. Bij ernstige militaire confrontaties zouden we het niet zelf kunnen rooien.”