“Juridisch gesproken bestaat Michel II niet”

Vier vragen voor grondwetspecialisten

Hebben we nu een nieuwe regering-Michel?

“Nee”, zeggen de grondwetspecialisten in koor. Premier Charles Michel (MR) heeft het ontslag van zijn regering niet aangeboden aan de koning. “Juridisch is er nog geen spoor van een nieuwe regering”, zegt Toon Moonen (UGent). Wel hebben de N-VA- excellenties de regering verlaten en heeft Michel een reshuffle doorgevoerd onder de overblijvende regeringsleden, met als belangrijkste effect dat er opnieuw evenveel Nederlandstalige als Franstalige ministers zijn, zoals de grondwet voorschrijft.

Officieel is er dus geen sprake van Michel II, al kan die term misschien wel handig zijn om duidelijk aan te geven dat het niet meer om dezelfde coalitie gaat die iets meer dan vier jaar geleden de Zweedse coalitie werd gedoopt.

Kan deze regering zomaar voort blijven besturen?

MR, CD&V en Open Vld hebben zonder N-VA nog maar 52 van de 150 zetels in de Kamer en beschikken dus niet meer over een meerderheid. Wil de regering wetsontwerpen of begrotingen goedkeuren, dan heeft ze daarvoor nog steeds een parlementaire meerderheid nodig en zal ze daar nu dus de steun voor moeten zoeken van partijen die niet tot de regering behoren. Maar een regering doet meer dan dat: koninklijke of ministeriële besluiten, ministeriële omzendbrieven, benoemingen ... Die zogenaamde uitvoerende taken kunnen allemaal wel. “Neem nu het wijzigen van de werkloosheidsuitkeringen”, zegt professor Stefan Sottiaux (KU Leuven) over een van de meest heikele dossiers van de afgelopen maanden. “Dat gebeurt via een koninklijk besluit. Daarvoor heeft de regering de medewerking van het parlement niet nodig.”

Wie of wat kan deze regering dan wel stoppen?

Juridisch is deze regering dan wel met alles in orde, in de praktijk zal het voor Charles Michel (MR) niet zo vanzelfsprekend zijn om nog maanden te blijven regeren. “Een regering die voortdurend nederlagen lijdt en geen grote beslissingen meer kan doordrukken in het parlement, zal niet veel anders kunnen dan uiteindelijk toch naar de koning te stappen”, zegt professor Moonen. De oppositiepartijen hebben al aangegeven dat ze niet akkoord gaan met de doorstart of de business as usual waar de vicepremiers Alexander De Croo (Open Vld) en Kris Peeters (CD&V) op aanstuurden. Sp.a, Groen en N-VA vroegen gisteren al om een vertrouwensstemming.

De enige die echter zo’n motie kan indienen, is de premier. Hij vraagt daarmee het vertrouwen aan het parlement, maar Michel lijkt het voorlopig te houden bij een soort bilaterale gesprekken met de verschillende fracties, om te zien wat mogelijk is de komende maanden en op wiens steun hij al dan niet kan rekenen voor bepaalde beleidsdaden. Wat de oppositiepartijen wel kunnen indienen, is een motie van wantrouwen.

Wat is dan een motie van wantrouwen?

Bij een gewone motie van wantrouwen geeft het parlement aan dat het niet langer akkoord gaat met de huidige regering. “Wanneer die motie een meerderheid van de stemmen behaalt, krijgen we pas echt een formele minderheidsregering”, zegt Moonen.

Zo’n regering kan dus wel nog op zoek gaan naar een meerderheid om bepaalde zaken te realiseren. “Bij een constructieve motie van wantrouwen schuift het parlement zelf een alternatieve premier naar voren en dwingt het, mits daar een meerderheid voor is, de regering grondwettelijk tot ontslag.”