Unieke topstukken in Plantin-Moretus

Unieke topstukken te bezichtigen in Museum Plantin-Moretus

De collectie van het Museum Plantin-Moretus is enkele uitzonderlijke aanwinsten rijker. Het enige resterende exemplaar van de Utopiakaart van Ortelius en drie schetsboeken van de Antwerpse barokbeeldhouwer Peter Verbruggen de Jonge werden zaterdag onthuld.

De Utopiakaart van Abraham Ortelius is letterlijk uniek. “Ze werd in twaalf exemplaren gedrukt, maar er is wereldwijd nog slechts één exemplaar bekend, de kaart die nu terugkeert naar de plek waar ze eeuwen geleden werd gedrukt”, verklaart Iris Kockelbergh, directeur van het Museum PlantinMoretus. “Ik heb acht jaar op dit moment gewacht, zodra ik vernam dat die zeldzame kaart in Nederlands bezit was. Mijn hart sloeg even over toen de eigenaar ons vorig jaar contacteerde met de vraag of wij die niet wilden kopen.” Het prijskaartje lag voor het museum te hoog, maar de Koning Boudewijnstichting kon de kaart verwerven voor 175.000 euro.

Atlassen

Het pronkstuk wordt in langdurige bruikleen gegeven aan het Museum Plantin-Moretus, waar het een prominente plaats krijgt. “Hoewel Ortelius de kaart zelf als een spielerei bestempelde, is die voor ons museum een uiterst belangrijke aanwinst”, legt Kockelbergh uit. “Ortelius startte zijn loopbaan als inkleurder bij Christoffel Plantijn, maar ontwikkelde zich tot cartograaf en humanist en werd een van de grote auteurs, verbonden aan de drukkerij. Hij verwierf vooral roem als uitvinder van de moderne atlas en het overgrote deel van zijn atlassen werd gedrukt bij Plantijn.”

De cartograaf maakte de kaart in 1595- 1596 op basis van het beroemde boek

Utopia van de humanist Thomas More, grotendeels geschreven toen die in Antwerpen verbleef. In deze satire op het Europa van zijn tijd beschrijft More het ideale, denkbeeldige eiland Utopia, dat uitsluitend wordt geregeerd door de rede en waaruit egoïsme is gebannen. “Ortelius tekende de kaart zoals Utopia er zou hebben uitgezien, een beetje als een rebus, waarin veel te ontdekken valt.”

Ook drie schetsboekjes van de barokbeeldhouwer Peter II Verbruggen zijn van grote waarde voor het museum. “Het zijn de enige gekende schetsboeken van een Antwerpse beeldhouwer uit de 17de eeuw”, vertelt Kockelbergh. “Daarop heb ik zelfs nog langer gewacht, ruim twintig jaar. Toen wij destijds een aantal tekeningen van deze beeldhouwer kochten bij een privéverzamelaar, deed die tot mijn grote spijt de schetsboekjes niet van de hand. Het is geweldig dat de Vlaamse overheid die nu wel heeft verworven en in bruikleen geeft aan ons museum.”

Deze boekjes reisden mee met de Antwerpse kunstenaar op zijn reis door Rome. Er staan vooral ontwerpen in voor zuilen, frontons en altaren. “Ze vormen een unieke bron voor de studie van deze meester en van de invloed die de Italiaanse barok had op de altaren, gemaakt door zijn jongere broer Hendrik-Frans voor onder meer de Antwerpse Sint-Augustinuskerk.”

Deze topstukken werden zaterdag plechtig onthuld in aanwezigheid van Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld), kersvers Antwerps cultuurschepen Nabilla Ait Daoud (N-VA) en Thomas Leysen, voorzitter van de Koning Boudewijnstichting. De schetsboeken zijn op zaterdag 19 en zondag 20 januari te bewonderen in de nieuwe leeszaal van het museum. Nadien krijgen ze samen met de Utopiakaart een plek in de publieke collectie van het Museum Plantin-Moretus.

Museum Platin-Moretus, Vrijdagmarkt 22-23, Antwerpen

Iris Kockelbergh Directeur Museum Plantin-Moretus

“Wereldwijd is nog slechts één exemplaar bekend, de kaart die nu terugkeert naar de plek waar ze eeuwen geleden werd gedrukt.”

Van linksaf: ThomasLeysen, Sven Gatz, Nabilla Ait Daoud enIris Kockelbergh

FOTO'S MUSEUM PLANTIN-MORETUS Links: Een fragment uit een van de schetsboekjes van Peter II Verbruggen. Rechts: Utopia volgens Ortelius. “Het is als een rebus, waarin veel te ontdekken valt.”