Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Hoe Julie Van Espen uitgroeide tot een symbool
23-jarige studente uit Schilde werd één jaar geleden vermoord door Steve Bakelmans
Familie van Julie
Op Instagram
‘‘Haar positivisme heeft een blijvend effect op iedereen die het geluk heeft gehad haar te mogen ontmoeten, en die boodschap willen we graag blijven delen.’’
Een jaar geleden ging er een schokgolf door het land toen het lichaam van Julie Van Espen werd gevonden in het Albertkanaal. Op 4 mei was ze brutaal vermoord door Steve Bakelmans, een veroordeelde serieverkrachter die in de eerste plaats niet vrij had mogen rondlopen. Intussen is het gerechtelijk onderzoek bijna afgerond. Julie Van Espen is een symbool geworden. Een reconstructie.
Ze waren in zowat elk opzicht elkaars absolute tegenpolen. Aan de ene kant Julie Van Espen (23): volgens iedereen die haar kende de zachtheid zelve, een altruïstische spring-in-’t-veld. Studente Internationale Betrekkingen en Diplomatie aan de UAntwerpen. Iemand die van de natuur hield, en het liefst van al rondliep op blote voeten. Iemand die al een stukje van de wereld had gezien, die een jaar in Australië had rondgereisd en de hang loose-mentaliteit van daar had meegebracht naar België. Iemand over wie niemand een slecht woord kon zeggen.
Aan de andere kant Steve Bakelmans (40): dakloos en al twee keer veroordeeld voor een gewelddadige verkrachting. Naar eigen zeggen zelf misbruikt door zijn grootvader, en al op jonge leeftijd in de psychiatrie beland. Zijn criminele carrière begon met inbraken en diefstallen, om in
2004 voor het eerst voor de rechtbank te belanden voor de verkrachting van een 58jarige vrouw. Een vrouw die nota bene in haar keuken een boterham voor hem stond te smeren, nadat ze hem in huis had genomen omdat ze hem op de De Keyserlei had zien zitten met een bekertje. Hij kreeg er dertig maanden voor.
Impulsdoorbraak
Het is zaterdag 4 mei 2019 als die twee tegenpolen, die van elkaars bestaan zelfs niet afweten, elkaars pad kruisen op het fietspad langs het Albertkanaal aan de Burgemeester Gabriël Theunisbrug, ofwel de ‘brug van het Sportpaleis’. De dakloze Bakelmans heeft op dat moment van die locatie al een tijdje zijn slaapplaats gemaakt. Een psychiater had hem in 2016, toen hij was opgepakt voor zijn tweede verkrachting – die van zijn ex-vriendin – omschreven als een antisociaal en narcistisch persoon met een hoog zelfbeeld en een “niet-optimale frustratiedrempel”. Dat laatste maakte volgens de psychiater dat de kans op een zogenaamde “agressieve impulsdoorbraak” toenam.
Julie is die zaterdag met de fiets op weg van haar huis in Schilde naar een vriendin op het Antwerpse Zuid. Daar, langs het Albertkanaal, wordt ze het slachtoffer van de impulsdoorbraak waar de psychiater jaren eerder voor had gewaarschuwd. Bakelmans sleurt haar van haar fiets, zo zou hij twee dagen later bekennen, en probeert haar te verkrachten. De dappere Julie verzet zich, dus wurgt Bakelmans haar. Haar lichaam gooit hij in het kanaal. Daarna slaat hij op de vlucht. Familie en vrienden van Julie beginnen een zoekactie die zondag niets oplevert.
Fietsmandje
Maandag verspreidt de politie een opsporingsbericht met beelden van een bewakingscamera voor een “belangrijke getuige”, die vrij snel door een andere dakloze herkend wordt als Steve Bakelmans. In werkelijkheid weet de politie op dat moment al vrij zeker dat hij iets met Julies verdwijning te maken heeft, en dat hij dus niet zomaar een getuige is, want hij liep rond met haar fietsmandje. Dat mandje wordt echter met Photoshop weggewerkt in het opsporingsbericht om geen argwaan te wekken bij Bakelmans. Diezelfde dag wordt hij in Leuven van de trein geplukt. Enkele uren later halen duikers het lichaam van Julie boven. Pas dan gaat Bakelmans over tot een bekentenis. Vlaanderen gaat in rouw. Er worden wakes georganiseerd, en een grote mars tegen geweld op vrouwen. Julie wordt een symbool. De rouw maakt in de dagen daarna plaats voor woede en frustratie, wanneer blijkt dat Bakelmans in de eerste plaats niet aan dat fietspad had mogen rondhangen. Hij was veroordeeld tot vier jaar cel voor de verkrachting van zijn ex-vriendin, maar ging in beroep tegen die beslissing en bleef dus uit de gevangenis. De rechter in eerste aanleg had de onmiddellijke aanhouding niet bevolen, ook al had Bakelmans zich in het verleden al drie keer aan een gevangenisstraf onttrokken. In beroep was de zaak dan weer verscheidene keren uitgesteld wegens overbezetting, waardoor het veel te lang duurde vooraleer hij definitief veroordeeld werd. Dat zou pas gebeuren in
juni 2019: Bakelmans kreeg vijf jaar.
Advies
Intussen heeft de Hoge Raad voor Justitie een doorlichting uitgevoerd en enkele adviezen geformuleerd. Zo moet een rechter over meer informatie uit het strafdossier kunnen beschikken om de risico’s bij een voorlopige vrijlating te kunnen inschatten. In het geval van Bakelmans wist de rechter bijvoorbeeld niet dat hij zich in het verleden al aan zijn straf had onttrokken, omdat de zogenaamde opsluitingsfiche van de gevangenis niet in het dossier zat.
Ook is ondertussen de wet aangepast zodat een rechter de onmiddellijke aanhouding kan uitspreken wanneer de kans bestaat dat de veroordeelde gelijkaardige feiten zou plegen, en dus niet alleen wanneer er onttrekkingsgevaar is. En het hof van beroep in Antwerpen heeft zijn werking aangepast. Voor de familie van Julie zijn het vijgen na pasen. “Julie zou nog leven als justitie normaal had gewerkt”, schreven zij in februari in een snoeiharde open brief.
Op 27 februari zou Julie 24 zijn geworden. Die dag richtten haar ouders een Instagrampagina op die is gewijd aan haar en hoe ze in het leven stond. “We willen de geweldige energie waarmee Julie door het leven huppelde, haar intense liefde voor de natuur en haar verhaal delen met de buitenwereld. Haar positivisme heeft een blijvend effect op iedereen die het geluk heeft gehad haar te mogen ontmoeten, en die boodschap willen we graag blijven delen”, schrijft de familie.
In één filmpje fietst Julie op blote voeten door Schilde en roept ze: “Ik ben zo gelukkig.” In een ander kijkt ze vol verwondering naar een groep vogels die boven een schapenweide vliegt. Of rolt ze in een zomers kleedje door het gras. De beelden grijpen naar de keel. “Julie had niks nodig om zich thuis te voelen”, luidt het. “Eender welk plekje op de wereld, ze zou vanaf moment één de buurt exploreren, de locals amuseren en de natuur absorberen.” Op een van de foto’s poseert een vrolijke Julie met een doos paaseieren. “Pasen was een van haar favoriete feestdagen”, schrijft de familie. “Op een zonnige lentedag naar oma en opa fietsen om er met de hele familie te gaan brunchen. En niet te vergeten: paaseieren zoeken. Die zoektocht vond ze geweldig, het haalde bij haar het kleine kind naar boven, ze kon daar zo in opgaan.”
De familie put ook tijdens de coronacrisis kracht uit Julies liefde voor de natuur. “Dat we in ons kot moeten blijven, heeft ook een positieve kant. Zo heeft iedereen weer aandacht voor de kleine, waardevolle dingen in het leven, die we in onze drukke levensstijl soms vergeten”, klinkt het. “Daar moeten we dankbaar voor zijn en volop van genieten. Julie had dat niet nodig. Ze leefde de hele tijd buiten en had sowieso oog voor kleine dingen.”
Onderzoek bijna rond
Steve Bakelmans wacht in de gevangenis van Antwerpen zijn assisenproces af. Het onderzoek naar de moord is bijna afgerond. Aan het moraliteitsverslag, dat een beeld moet schetsen van zijn persoonlijkheid, wordt de laatste hand gelegd. Voor het eerst zal een rechter – in dit geval de volksjury – over alle details van zijn criminele leven beschikken wanneer moet beslist worden of, en hoe lang, hij naar de gevangenis moet. Het wordt ongetwijfeld een beladen proces, waarin de levensgrote tegenstellingen tussen dader en slachtoffer pijnlijk naar boven zullen komen. Ook justitie zal tijdens het assisenproces enkele netelige vragen mogen verwachten.