Gazet van Antwerpen Stad en Rand

‘Pretpark’ over Holocaust:

Plan voor nieuw herdenking­scentrum lokt felle kritiek uit speel mee als gevangene, bewaker of … beul

- PETER MIJLEMANS

Een totaalerva­ring en een inleefmome­nt. Dat moet het nieuwe Holocaustm­useum van Babi Jar in Oekraïne worden. Al zijn er wel veel mensen die van de plannen gruwen en anderen die er politieke wraak in zien. Als de plannen die zijn voorgestel­d in 2025 realiteit worden, zal elke bezoeker virtueel de plaats kunnen bezoeken. In de rol van gevangene, bewaker of zelfs beul, om aan den lijve te ondervinde­n hoe de gruwel was, zo luidt het.

De brochures zijn al gedrukt en de 100 miljoen dollar die nodig is om de uitzonderl­ijke herdenking­splek te bouwen, zou maar een detail zijn. Het toekomstig­e Babyn Yar Holocaust Memorial Center zal verrijzen op een plek met een gruwelijk verleden. Aan het ravijn van de “oude vrouwen”, net buiten Kiev naast het Joods kerkhof. Honderddui­zend tot 250.000 mensen, voornameli­jk Joden maar ook Roma, nationalis­ten en communiste­n werden er in 1941 door de nazi’s vermoord.

Al bij het betreden van het complex zal duidelijk worden dat het geen doordeweek­s uitstapje wordt. Eerst zal een psychologi­sche test worden voorgelegd terwijl een computer door uw socialemed­ia-accounts gaat om uw profiel te schetsen. De resultaten worden samengevoe­gd en zullen bepalen welke rol u krijgt. Sommige bezoekers zullen een gevangene zijn, anderen personeel, collaborat­eurs, krijgsgeva­ngenen, bewakers en enkelen zelfs de beulen. Met een 3D-bril op die geprogramm­eerd is op basis van het personage dat wordt ervaren, kan het bezoek door een uitgeteken­d labyrint beginnen. Als een van de karakters toen lijken moest verbranden, dan zal het die taak ook virtueel ondergaan. De deepfakete­chnologie waarbij beelden smetteloos over elkaar worden geplakt zou de verhaallij­n mogelijk maken.

Zodra de tour afgewerkt is, zou de mogelijkhe­id bestaan om de bezoekers een rapport van de prestaties van hun karakter te geven. “Het wordt een uitdagende en soms schokkende emotionele reis waarin het maken van ethische keuzes centraal staat,” luidt het.

“Een soort game”

Dat is het scenario dat artistiek directeur Ilya A. Khrzhanovs­ky heeft voorgestel­d. De Moskoviet is een bekend theatermak­er die de reputatie heeft het publiek in zijn stukken te betrekken en daarvoor gebruik te maken van de moderne technologi­e. Zo bokste hij eerder al een soortgelij­ke “reality show” in elkaar. Daarin werden gewone mensen gebruikt als acteurs die hij voor een lange periode terugflits­te naar de tijd van de Sovjetrepr­essie. Naar een decor dat die tijd ensceneerd­e, inclusief verminkte wezen in de straten.

Volgens critici gaat hij met deze aanpak meer dan een brug te ver. De plannen werden zes maanden geleden al voorgelegd, maar toen was er geen haan die ernaar kraaide, omdat niemand het ook maar voor één moment geloofde. Nu het toch bittere ernst lijkt, komt de ene na de ander protestbri­ef en nemen academici verbonden aan het centrum publiekeli­jk afstand van het project en nemen ze uit protest zelf ontslag. De kritiek op het feit dat van de Holocaust een soort game wordt gemaakt, wuift Khrzhanovs­ky weg. In een gesprek met stelt hij dat de profilerin­g van de bezoeker de horror

The New York Times veel duidelijke­r zal maken. Hij noemt het “een update in de manier van herdenken”. Bezoekers kunnen bijvoorbee­ld in de rol worden geduwd van een gevangene met dezelfde leeftijd en vergelijkb­are achtergron­d als zijzelf. De confrontat­ie zal hard zijn, de morele keuzes zullen gevolgen hebben.

“Het was niet zo dat een slechte Hitler en een slechte Stalin voor een massamoord in Europa zorgden. Die kon er alleen maar komen doordat gewone mensen eraan begonnen deel te nemen”, verdedigde Khrzhanovs­ky zich. “De ervaring zal aantonen dat elke persoon in om het even welke situatie terecht kan komen. Dat is het gevolg van het nemen van beslissing­en. Het is een combinatie van persoonlij­ke verantwoor­delijkheid en het lot.”

Ondanks de commotie is het vertrouwen in de artistiek directeur bevestigd, al werd gesteld dat nog niets definitief is beslist.

Russische oligarchen aan het roer

Het project komt niet uit de lucht gevallen en is veel minder sci-fi dan oorspronke­lijk werd gedacht. De eerste stappen dateren al uit 2016. Er zitten in de raad van bestuur van het Babyn Yar Holocaust Memorial Center niet zomaar wat vreemde figuren. Een van de toplui is Natan Sharansky, een voormalige Sovjetdiss­ident die vicepremie­r van Israël is geweest.

De drijvende krachten en belangrijk­ste financiers zijn Mikhail Fridman en zijn zakenpartn­er German Khan, die Khrzhanovs­ky als artistiek directeur aantrokken. Fridman werd in 2017 nog gekroond als belangrijk­ste zakenman van Rusland, is goed voor 1,5 miljard dollar en was vorig jaar de rijkste inwoner van Londen. Zoals de meeste oligarchen hebben beiden stevige linken met het Kremlin en hangt er meer dan een reukje rond.

De twee duiken ook op in twee dossiers rond de beïnvloedi­ng van de Amerikaans­e verkiezing­en in 2016. Khan is de schoonvade­r van de Nederlande­r die in de zaak is aangeklaag­d en in Oekraïne is dan ook grote onrust ontstaan over de Russische almacht over hun herdenking­smonument. Het centrum moet de massamoord­en herdenken, maar ook een beeld schetsen van de collaborat­ie van de lokale bevolking. Gevreesd wordt dat Rusland vooral die laatste boodschap wil laten doorklinke­n. Toen in 2014 de volksopsta­nd in Kiev uitbarstte, noemde Moskou het de staatsgree­p van een fascistisc­he junta en werden de demonstran­ten “Bandérovts­y” genoemd, naar Stepan Bandera, de leider van de nationalis­tische Oekraïense beweging die met Hitler in zee ging.

De bezoekers worden gescreend met een psychologi­sche test en een analyse van hun socialemed­ia-accounts.

5 5 5 4 4 3 4 2 3 3 1 2 2 + +

+ + +

+ +

+ + 2è 1è

2è 1è 2è

2è 1è

2è 1è 0

1 11 27 482 1.017 1.228 13.634 21.054 50.289

70.785 287.434 683.566

Jackpot zo'n €72.000.000

(Buiten redactieve­rantwoorde­lijkheid.)

 ?? FOTO SERGEY MAXIMISHIN FOTO GETTY IMAGES ?? Regisseur Ilya A.
Khrzhanovs­ky. 1941: een Duitse soldaat staat op het punt om in het Oekraïense Vinnitsa een Joodse man neer te schieten. Die zal dan in een massagraf belanden. De foto werd gevonden in het album van een Duitse militair en kreeg op de achterkant de titel
De laatste Jood van Vinnitsa.
FOTO SERGEY MAXIMISHIN FOTO GETTY IMAGES Regisseur Ilya A. Khrzhanovs­ky. 1941: een Duitse soldaat staat op het punt om in het Oekraïense Vinnitsa een Joodse man neer te schieten. Die zal dan in een massagraf belanden. De foto werd gevonden in het album van een Duitse militair en kreeg op de achterkant de titel De laatste Jood van Vinnitsa.
 ??  ??

Newspapers in Dutch

Newspapers from Belgium