Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Minister-president Jan Jambon: “Ook aan Franstalige kant is er een roep tot hervorming”
Minister-president Jan Jambon over 11 juliviering, zijn huwelijk, corona en de kritiek
Jan Jambon staat voor een paar mijlpalen: dit weekend krijgt hij zijn tweede prik (Pfizer) en mag hij als Vlaams minister-president de Vlaamse feestdag vieren, en ergens in de komende weken gaat hij trouwen (de precieze dag houdt hij geheim). Intussen kroont Vlaanderen zich tot wereldkampioen vaccineren. “Op Ijsland na, maar dat is een eiland met 350.000 inwoners.”
Het is er in het voorbije jaar soms ook minder aangenaam aan toe gegaan voor de titelvoerende burgemeester van Brasschaat en hij heeft zijn deel van de kritiek gekregen, maar Jambon geeft geen krimp als het daarover gaat. Het interview vindt plaats na zijn bezoek aan het vaccinatiecentrum van Affligem donderdagmiddag, waar hij samen met Wouter Beke aankondigde dat elke Vlaming ouder dan 16 jaar een uitnodiging heeft gekregen voor een vaccinatie.
Maar het nieuws van de week is toch de aanslag op Peter R. de Vries.
Jan Jambon: Ja. Het is ongelooflijk dat mensen die verslag uitbrengen over criminaliteit moeten vrezen voor lijf en leden. Dat is absoluut onacceptabel.
Ook bij ons zijn er dreigementen voor politici, advocaten en journalisten. Hebt u ooit bescherming nodig gehad?
Ja, dat was in juni 2016, enkele maanden na de aanslagen in Brussel. Er waren moslimextremisten opgepakt en de veiligheidsdiensten kregen lucht van een plan om Didier Reynders, Koen Geens, Charles Michel of mezelf te kidnappen met het oog op een gevangenenruil. Toen hebben we twee weken close protection gekregen, met bodyguards, een tweede auto die de mijne altijd volgde, elke dag een andere route naar Brussel, agenten thuis voor de deur, een safe room in huis …. Het is niet aangenaam.
Peter R. de Vries wilde geen bescherming. ‘Dat doen ze tot het opeens niet meer nodig zou zijn. Dat vind ik zo raar’, zei hij.
Ik denk niet dat bodyguards je altijd kunnen beschermen tegen iemand die je wil neerschieten, maar bij een dreiging met ontvoering, als ze u levend moeten hebben, kunnen ze zeker helpen.
Over naar 11 juli, de Vlaamse feestdag. Gaat uw Vlaams-nationalistische hart sneller kloppen op zo’n dag?
Ja, absoluut, ieder zijn hymne en ieder zijn vlag, of hoe gaat het ook weer in dat liedje van Johan Verminnen? Dit is een moment om de balans op te maken, waar we staan met onze autonomie en welke weg nog te gaan is.
Uw partij is de aanloop al begonnen naar 2024, naar de ultieme staatshervorming samen met de PS, een ‘nu of nooit-moment’.
Nu: dat zeker. Nooit: dat weet je niet. Het had eigenlijk de vorige keer al moeten gebeurd zijn, vorige zomer, toen er een entente was tussen PS en N-VA. Nu is iedereen ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren. De parlementen zijn ermee bezig, er wordt naar een staatshervorming toegewerkt. Onze betrachting gaat nog verder. Wij willen een echte paradigmashift, niet nog eens schuiven met een paar bevoegdheden en wat miljoenen. De architectuur van dit land is veel te ingewikkeld. Je kunt ook vandaag al dingen asymmetrisch realiseren. Bijvoorbeeld door samenwerking tussen de federale en Vlaamse regering voor de arbeidsmarkt. Dat beleid zou moeten aangepast zijn aan de Vlaamse noden. En evengoed aan de Waalse natuurlijk. Het verschil is groot. Wij willen van een werkzaamheidsgraad van 75 naar 80% en het grootste probleem is niet zozeer het aantal vacatures, maar genoeg geschikte kandidaten vinden. In Wallonië zitten ze nog aan 60%.
Die 80% is een speerpunt, maar ik zie niet veel gebeuren om daar te geraken.
Er worden veel stappen genomen. Het ondernemersvertrouwen is nog nooit zo hoog geweest, en ook het consumentenvertrouwen. Bij hogere consumptie is meer productie nodig en krijg je meer jobs. Wij hebben ons Vlaams relanceplan. We investeren 200 miljoen voor omscholing van mensen die in moeilijke sectoren zitten. En de Europese groeicijfers zijn beter dan verwacht.
Het gaat vanzelf.
Als je uit een diep dal komt, is het niet zo moeilijk om sterke groeicijfers voor te leggen. Maar in ons relanceplan investeren we 4,3 miljard euro. Dat is niet ‘vanzelf’. Maar het is een feit dat de indicatoren op positief staan. Mee dankzij het ondersteuningsbeleid van de regering.
Voor de staatshervorming had het Vlaams Belang een bondgenoot kunnen zijn, maar de N-VA duwt hen steeds verder weg. Voor de rest is alleen de CD&V voor een deel mee met jullie.
(haalt schouders op) Over het Vlaams Belang is onderhand genoeg gezegd. De analyse dat de structuren te ingewikkeld zijn wordt algemeen gemaakt. Ook aan Franstalige kant is er een roep tot hervorming die redelijk breed gedragen wordt. Ik weet het, daar zit ook een roep tot herfederalisering bij (voor méér België dus, red.). Dat vind ik onbegrijpelijk. De bevoegdheden zijn juist naar de deelstaten gegaan omdat het niet werkte op federaal niveau.
Heeft de samenwerking in de coronacrisis niet juist bewezen dat het federale model goed functioneert?
Nee. We vonden allemaal dat we in zo’n crisis, de ergste sinds de oorlog, niet moesten zeuren over bevoegdheden en dat we er allemaal samen moesten zien uit te geraken. Dat neemt niet weg dat het systeem veel te gefragmenteerd is. We hebben veel geleerd uit die strijd. Bijvoorbeeld dat eenheid van commando belangrijk is. En voor een homogene visie op de gezondheidszorg moet je die op het Vlaamse niveau kunnen beheren. Trouwens, er is veel geklaagd over de negen ministers van Volksgezondheid die dit land telt. Maar zeven daarvan zitten in het Brussels-waalse kluwen.
Probeert u weleens mensen die zo’n Vlaams-nationalistisch gevoel niet hebben te overtuigen? Vlaams voelen of dromen van een onafhankelijk Vlaanderen zijn twee dingen. Ik zie veel dingen die je beter op Vlaams niveau kunt oplossen, maar dromen van een Vlaamse republiek, daarvoor moet je al specifiek bij de N-VA zijn. Veel mensen zien in dat voor arbeidsmarkt en volksgezondheid een Vlaams beleid beter zou zijn. Of kijk naar de verschillen in de onderwijscultuur tussen zuid en noord. Steeds meer mensen beseffen dat. Je kunt dat ook niet ontkennen. Dat zijn discussies die ik wel degelijk voer. En dan moet je kijken naar welke structuren die visie kunnen ondersteunen.
Het wordt een 11 juliviering met gemengde gevoelens. We zitten met een ongeziene schuldenberg en de dossiers van de zonnepanelen, PFOS en stikstof. Aan de positieve kant zijn we ongeveer wereldkampioen in vaccineren.
Ja, alleen Ijsland ligt nog net voor, maar dat is een eiland met 350.000 inwoners. Het gaat inderdaad fantastisch. Het is goed georganiseerd, er was een hartverwarmende respons van tienduizenden vrijwilligers, zowel voor het medische als voor het logistieke werk, en er is de massale respons van de Vlamingen om zich te laten vaccineren.
Hoe komt dat?
Ik denk dat de Vlaming een nuchtere mens is, die de maatregelen stikbeu is en beseft dat vaccinaties de manier zijn om er vanaf te geraken. De antivaxbeweging is hier ook nooit echt van de grond gekomen. Dat is in Frankrijk anders. Vergeet ook niet welk wonder de wetenschap heeft verricht met vaccins binnen het jaar. En Vlaanderen heeft een koppositie in research en productie, met Janssen Pharma en Pfizer in Puurs.
U pleitte in oktober en februari voor versoepelingen die voorbarig bleken. Durft u nu voluit optimistisch te zijn, nu Marc Van Ranst ervoor pleit om ook in september nog maatregelen, zoals mondmaskers op het openbaar vervoer, aan te houden?
Ik denk dat we altijd voor versoepelingen hebben gepleit afhankelijk van de cijfers. Als die veranderen moet je bijsturen. Het grote verschil nu is de vaccinatiegraad. Eind deze maand zullen 80% van de Vlamingen hun twee prikken gehad hebben. De vaccins werken ook tegen de deltavariant, maar ik kan niet voorspellen of nieuwe varianten gaan opduiken. De cijfers voor de ziekenhuizen zijn in elk geval drastisch gedaald.
De burgemeesters van Boom en Rumst, nochtans partijgenoten, kreeg u niet mee voor Tomorrowland, tot leedvermaak van Mrvoorzitter Georges-louis Bouchez. Wij moeten op Vlaams niveau een kader schetsen waarbinnen evenementen kunnen doorgaan, de burgemeesters hebben de eindverantwoordelijkheid voor openbare orde en gezondheid. Als zij menen, daarin gesteund door de virologen, dat ze niet voldoende de veiligheid kunnen garanderen, dan kan ik dat alleen maar respecteren. Daar is moed voor nodig. Het toont ook aan dat mensen in onze partij niet slaafs volgen.
U plant half augustus een reis naar Italië. Hebt u uw coronapaspoort (officieel het Covid-19-certificaat) al klaar? Ik moet eerlijk gezegd nog uitzoeken hoe het werkt.
Ik kan het u laten zien (toont gsm). Hier zie je dat ik al één prik gehad heb. Zaterdag krijg ik mijn tweede prik en twee weken daarna zal dat op het coronapaspoort staan. Het is een gewone app, covidsafe, die je kunt downloaden op je smartphone. De app is ontworpen door het Vlaams agentschap Digitaal Vlaanderen.
U krijgt uw tweede prik toevallig op de vooravond van de Vlaamse feestdag.
Ja, juist op zo’n druk moment. Je hoort sommige mensen vertellen dat ze bij de tweede prik toch wat koorts kregen. Ik hoop dat het meevalt. Na de eerste prik heb ik niks gevoeld.
Wat voor vakantie wordt het?
We hebben een huis gehuurd in Toscane, in de streek van Chianti, en de kinderen komen af.
U had ook trouwplannen.
Die gaan door, zeker. Op welke datum precies, dat maken we niet kenbaar. We willen het in alle discretie doen, zoals de families dat het liefste willen. Maar het zal nog deze zomer zijn, ja, en nog voor we op reis vertrekken.
Dat wordt dan een huwelijksreis. Onze huwelijksreis plannen we later. Dat is zonder de kinderen. We trekken het feest ook uiteen, nu in Brasschaat rustig met de twee families en vrienden, het dansfeest zal voor later zijn, dat kan nog niet deze zomer. Ik vond dat dansen niet zo erg, maar mijn vriendin en aanstaande bruid stond erop.
Op politiek vlak hebt u onder vuur gelegen. Humo gaf u deze week nog een onvoldoende in hun regeringsrapport. Raakt u dat?
Laat me zeggen dat ik dat verwacht had. In de coronacrisis waren er enorme verwachtingen tegenover de Vlaamse regering, maar we hadden de bevoegdheden niet. Voor crisisbeheer liggen die eerst bij de burgemeesters, dan bij de gouverneurs, dan bij Binnenlandse Zaken. De deelstaten staan alleen in voor steunverlening. Het coronabeleid werd eerst verpersoonlijkt door Sophie Wilmès en dan door Alexander De Croo. Daarom ook ons pleidooi om ook voor crisisbestrijding bevoegdheden naar de deelstaten te brengen. Op bestuurlijk vlak is Vlaanderen wél bevoegd voor de burgemeesters; dit is weer te ingewikkeld.
Gaat u ook voor een persoonlijke relance?
Het gaat voor mij over de inwoners van Vlaanderen. Mijn persoon is daarin totaal onbelangrijk en dat meen ik. We gaan voor een economische relance en dat ziet er veelbelovend uit. We moeten het wel nog waarmaken. Van mijn persoonlijke populariteit lig ik niet wakker.
Er is spanning binnen uw regering, vooral op de as van de ministers Zuhal Demir (N-VA) en Hilde Crevits (CD&V), over PFOS en stikstof. Tot het incident over PFOS was de samenwerking voorbeeldig. Ik ga niet onder stoelen of banken steken dat het initiatief van Zuhal Demir in het parlement voor druk op de ketel heeft gezorgd. Ik begrijp dat ze om een parlementaire onderzoekscommissie vroeg, maar dat had ze beter eerst intern besproken. We zouden tot dezelfde conclusie gekomen zijn. Intussen zijn er heel wat gesprekken geweest en is de sfeer veel beter.
Had ze dat zelfs niet besproken met de partijvoorzitter?
Dat was niet het geval. Ze kwam ertoe in the heat of the moment, ze had er met niemand ruggespraak over gepleegd. Nu, PFOS was voor ons als regering niet nieuw. In april 2020 hadden we al een actieplan-pfos aangenomen. Vandaar dat Zuhal Demir met OVAM bezig was over het nieuwe bodemonderzoek. Als je het zo aanpakt, dan bots je op zaken. Je had dat potje ook dicht kunnen laten, maar daar zou de volksgezondheid niet mee gediend zijn.
Gaan we de Pfos-crisis onder controle krijgen?
Ja, natuurlijk. En de factuur zal naar 3M moeten gaan. De vervuiler moet betalen.
Tot slot, op 11 juli doet Vrt-journaliste Linda De Win haar laatste presentatie. Gaat u na vijf jaar eindelijk weer een interview toestaan aan haar?
Ik wil met iedereen praten, voor alle duidelijkheid, ik heb nog nooit een gesprek met iemand geweigerd. Maar ik zag het interessante er niet van in om een interview te geven als iemand blijkbaar de bedoeling had om je in de problemen te brengen; daar hoef ik niet aan mee te werken. Maar ik heb niets tegen Linda De Win als persoon en ik wens haar nog vele jaren van aangenaam pensioen toe.
Jan Jambon
“De analyse dat de structuren te ingewikkeld zijn wordt algemeen gemaakt. Ook aan Franstalige kant is er een roep tot hervorming die redelijk breed gedragen wordt.” Jan Jambon
“Nu is iedereen ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren. De parlementen zijn ermee bezig, er wordt naar een staatshervorming toegewerkt.” Jan Jambon
“Natuurlijk krijgen we de Pfos-crisis onder controle. En de factuur zal naar 3M gaan. De vervuiler moet betalen.” Jan Jambon
“De trouwplannen gaan door, zeker. Op welke datum precies, dat maken we niet kenbaar. We willen het in alle discretie doen, zoals de families dat het liefste willen.” Jan Jambon
“Tot het incident over PFOS was de samenwerking voorbeeldig. Ik ga niet onder stoelen of banken steken dat het initiatief van Zuhal Demir in het parlement voor druk op de ketel heeft gezorgd.”