Gazet van Antwerpen Stad en Rand
De Antwerpse tunnel die een zware tol betaald heeft
‘Vanaf vandaag lees ik mijn krant een uurtje eerder’ adverteerde de Vlaamse overheid in Gazet van Antwerpen op 10 juli 1991. Die dag opende in de namiddag de Liefkenshoektunnel voor het grote publiek. De toltunnel moest voor een vlottere verkeersstroom zorgen, vooral van en naar de haven van Antwerpen.
Antwerpen ontvangt nieuwe tunnels altijd plechtig en met veel volksvermaak. Voor de opening van de Waasland- en de Kennedytunnel in respectievelijk 1933 en 1969 werden de Belgische koningsparen uitgenodigd en mochten burgers een wandelingetje maken in wat kort daarop het exclusieve domein van de auto zou worden. Hoewel de Liefkenshoektunnel in 1991 minder hoog volk op bezoek kreeg, werden ook hier kosten noch moeite gespaard om het project aan het grote publiek voor te stellen. In een prijsvraag mochten de lezers van Gazet van Antwerpen raden hoeveel tijd het in beslag zou nemen om door de 1.374 meter lange tunnel te wandelen.
Een gerechtsdeurwaarder deed er vijftien minuten en zeven seconden over en de
acht winnaars van de prijsvraag mochten op kosten van de krant gaan dineren in het Pullman Park Hotel. Bij de officiële opening van de tunnel voor het publiek, om 18u precies, was er overigens maar weinig woon-werkverkeer te bespeuren. De Liefkenshoektunnel stroomde vol met kijklustigen die netjes in de rij stonden om het eerste autotochtje te maken. Sommige nieuwsgierigen kwamen met het hele gezin en maakten er een daguitstap van. De ‘autotoeristen’ volgden de bijna vijftigduizend wandelaars en fietsers die in de dagen daarvoor, niet zelden met een koelbox bij zich, de tunnel ingingen.
Geen Grote Ring
Ondanks plechtige toespraken en de interesse van het publiek was de Liefkenshoektunnel niet meer dan een klein onderdeel van wat ooit de Grote Ring had moeten worden. In 1958 besliste wat toen nog de Belgische overheid heette, om een ring rond Antwerpen aan te leggen. Die zou ervoor zorgen dat het doorgaand verkeer niet langer door de stad zou rijden.
Die ambitieuze plannen zijn nooit werkelijkheid geworden en het mislukken ervan ligt mee aan de basis van de aanleg van de Oosterweelverbinding die nu volop aan de gang is. De aanleg van de Grote Ring was van in het begin gecontesteerd en lokte felle protesten uit in de gemeenten rond Antwerpen.
Daar werd gevreesd dat dergelijke ring de nog relatief landelijke gemeenten onder de rook van Antwerpen onleefbaar zou maken. De door de toenmalige CVP gedomineerde gemeenten haalden hun slag thuis en Antwerpen kreeg een R1 dwars door de stad en de Kennedytunnel die de verzadigde Konijnenpijp moest ontlasten.
Tot 12.000 graden Celsius
“De Liefkenshoektunnel zal een verademing zijn”, zei de toenmalige directeur Wegen Antwerpen Patrick De Baere in 1991. De tunnel was speciaal gebouwd voor zware en gevaarlijke Adr-transporten. Bij een ongeval met een chemisch transport kan de Liefkenshoektunnel vier uur lang temperaturen tot twaalfduizend graden Celsius aan.
Tot 1991 reden veel Adr-transporten, ondanks een verbod, door de Kennedytunnel en dat was minstens een risicovolle onderneming. “Bij een explosie of extreme hitte dreigen de wanden van de Kennedytunnel het te begeven, waardoor de volledige Ring en de directe omgeving blank komen te staan. Het zou een ramp betekenen”, zei Patrick De Baere destijds.
Voor het verkeer van en naar de haven was de Liefkenshoektunnel, zeker in die tijd, een antwoord op het groeiende verkeer. Maar voor wie van en naar of langs Antwerpen reed, bracht de tunnel weinig zoden aan de dijk.
Matig succes
“De nieuwe tunnel is een noodgedwongen alternatief voor de
Kennedytunnel, die slechts voorzien is op het verkeer dat van en naar de stad gaat. En dat is amper 23% van het aantal auto’s dat daar dagelijks passeert. Maar zeg nu zelf. Wie van Linkeroever naar Deurne moet, gaat echt niet via de Liefkenshoektunnel rijden”, zei verkeersdeskundige Marcel Goossens kort voor de opening van de nieuwe tunnel.
Een groot succes was de Liefkenshoektunnnel aanvankelijk niet. In het eerste jaar reden er maandelijks gemiddeld 141.000 auto’s en vrachtwagens door de tunnel. Vreemd genoeg lieten vooral de vrachtwagenchauffeurs het afweten. Ze vertegenwoordigden het eerste jaar slechts een fractie van het aantal passages. Pas na een aantal jaar zou de Liefkenshoektunnel meer auto’s en vrachtwagens ontvangen. De tunnel, die berekend is op veertigduizend voertuigen per dag, raakte pas in 2017 verzadigd. Dat jaar gebruikten voor het eerst meer dan tien miljoen voertuigen de tunnel.
Tol in de maag
Het feit dat er tol moest betaald worden om door de Liefkenshoektunnel te rijden, maakt de populariteit van de nieuwe verbinding er niet groter op. De Kennedytunnel was gratis en in de Konijnenpijp was de tolheffing al sinds de jaren vijftig afgeschaft. Ook de Vlaamse overheid zat met de tol in zijn maag en vijf maanden na de opening lag er al een voorstel op tafel om het tarief te verlagen van 100 naar 85 frank. Het was een tegemoetkoming die bij slechts weinige gebruikers enthousiast onthaald werd. In diezelfde maand eiste de CVP zelfs dat het tolgeld afgeschaft werd.
Een onmogelijk voorstel, want via een ingewikkelde constructie zou de bouw van de tunnel door de gebruikers afbetaald worden. Op die manier kon de tunnel begin deze eeuw schuldenvrij aan de overheid overgedragen worden.
Maar het liep anders. De kosten van de bouw, aanvankelijk geraamd op 13 miljard frank, swingden de pan uit en door de tolheffing bleven de inkomsten onder verwachting. Wat volgde waren geldproblemen en een faillissement.
De Liefkenshoektunnel veranderde een aantal keer van eigenaar en is nu eigendom van de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM). En tol wordt er nog steeds betaald, behalve bij ongevallen en werken...
Marcel Goossens
Verkeersdeskundige in juli 1991
“Zeg nu zelf. Wie van Linkeroever naar Deurne moet, gaat echt niet via de Liefkenshoektunnel rijden.”