Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Formatie van 662 dagen, en 10 dagen ging het over inhoud”
De aanslepende regeringsvorming van 2019-2020 was al geen fraai schouwspel. De reconstructie die journalist Wouter Verschelden maakt in zijn boek De doodgravers van België, is om helemaal cynisch van te worden. “Tijdens de 662 dagen zonder volwaardige regering is er welgeteld tien dagen over de inhoud van het regeerakkoord onderhandeld.”
De doodgravers van België is de eerste reconstructie in boekvorm van de jongste regeringsvorming. Het gaat van de eerste gesprekken over een Vlaamse regering in mei 2019 tot de uiteindelijke geboorte van de regering-de Croo in oktober 2020. Auteur is Wouter Verschelden, politiek journalist en analist. Met veel oog voor detail beschrijft hij hoe de hoofdrolspelers elkaar de loef proberen af te steken, elkaar op sommige momenten alsnog vinden – of toch bijna – en daarna toch weer doorgaan met messen in de rug te steken.
Uw conclusie is hard: dit zijn de doodgravers van België.
Wouter Verschelden: Ik heb lang nagedacht over de titel. Ik probeer nooit te negatief te worden over politiek. Maar als je ziet hoe uitzichtloos de situatie tijdens de formatie was, dan kun je niet anders dan hard zijn. De politiek heeft zich hier van haar minst fraaie kant laten zien. De titel verwijst ook naar een tweede betekenis. Het is de eerste keer dat de hoofdrolspelers zover zijn gegaan in een fundamentele hertekening van het land. Het is uiteraard niet de eerste keer dat er over een staatshervorming wordt gesproken, maar ik was verbaasd hoe ver en hoe diep de gesprekken deze keer gingen. Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) hebben hun theater voor een stuk laten vallen en stonden dicht bij een akkoord. Magnette ging akkoord met een verregaande regionalisering, De Wever stond achter een versterking van de sociale zekerheid. Al is het uiteindelijk wel anders gelopen.
Velen gaan ervan uit dat die gesprekken tussen N-VA en PS een generale repetitie waren voor een historisch akkoord na de verkiezingen van 2024. Wat denkt u?
Het institutionele thema komt zeker terug. Maar ik weet niet of het bijna-akkoord van vorige zomer voldoende is om dat te doen lukken. De vraag is ook of N-VA en PS na de volgende verkiezingen nog steeds de twee grootste partijen zullen zijn. In de peilingen worden de extreme partijen steeds groter.
De Wever en Magnette lijken elkaar tijdens de formatie in ieder geval op persoonlijk vlak wel gevonden te hebben.
Ze zijn zeker naar elkaar toe gegroeid. Ze hebben elkaar ook gevonden in een vreemde, donkere vorm van humor. Toen er bijvoorbeeld in de Antwerpse drugsoorlog bij De Wever in de buurt een bom ontplofte, sms’te Magnette: ‘Bart, ik verzeker je dat het niet de PS was.’ Waarop De Wever meteen antwoordde: ‘Ik dacht het wel. Echte professionele criminelen vergissen zich niet van adres.’
Het gaat in uw boek vaak over persoonlijke relaties, die de gesprekken vooruithelpen of net blokkeren. Hoe belangrijk zijn die menselijke verhoudingen?
Je ziet het aan de nieuwe voorzitters die tijdens de formatie zijn aangetreden. Conner Rousseau (Vooruit) bijvoorbeeld is voorzichtig begonnen en groeide uit tot een bruggenbouwer. Met Mrvoorzitter Georges-louis Bouchez daarentegen was het elke dag feest voor de journalisten. Hij kwam binnen als een stormwind, maar heeft op het einde van de rit voor zijn partij netto weinig binnengehaald. En dan is er nog Joachim Coens (CD&V), die ineens van de dorpspolitiek naar het hoogste niveau werd gekatapulteerd. Hij kwam als een vis in een haaientank terecht. In al zijn goedbedoelde naïviteit verklapte hij aan andere partijen zelfs de Cd&v-strategie.
Maar ook Bart De Wever heeft zich laten vangen. Maandenlang zette hij als een machiavellist de andere partijen tegen elkaar op. Maar op het einde heeft hij zich misrekend met Open Vld. Hij had tien maanden eerder een geheime ontmoeting gehad met Alexander De Croo, achter de rug van Gwendolyn Rutten, en dacht dat hij verzekerd was van zijn steun. Maar de grote strateeg De Wever had zich flink misrekend.
De discussies die u beschrijft gaan opvallend weinig over inhoud. Tussen de val van de regeringmichel en het aantreden van de regering-de Croo zat het land 662 dagen zonder volwaardige regering. Welgeteld tien dagen daarvan is er echt inhoudelijk over het huidige regeerakkoord onderhandeld. Op alle andere dagen ging de discussie niet over wat belangrijk is voor de mensen, maar wel wat belangrijk is voor de partij: hoeveel ministers krijgen we, mogen we de premier leveren? Zelfs toen bij het begin van de coronacrisis een noodregering in de steigers stond, werden de partijen verlamd door onderlinge rivaliteit. Daar is toen het misbaksel van de regering-wilmès II uitgekomen, met zware gevolgen voor de aanpak van de gezondheidscrisis.
In het boek beschrijft u ook hoe het contact tussen Alexander De Croo en een buitenlandse pornoactrice de regeringsvorming heeft beïnvloed.
In het najaar van 2019 stond de Vivaldi-coalitie een eerste keer in de steigers, onder leiding van Paul Magnette. In die periode verscheen op de website van P-magazine een artikel over De Croo die via berichten een afspraak probeerde te maken met een pornoactrice. Geloofwaardig is die site niet bepaald, bovendien heeft dat artikel maar kort online gestaan, maar de tegenstanders van De Croo hebben dat onmiddellijk tegen hem gebruikt. Gwendolyn Rutten, die op dat moment nog Open Vld-voorzitter was, zat al langer in een koude oorlog met De Croo. Zij vroeg hem: ‘Ben jij chanteerbaar?’ Waarop De Croo antwoordde: ‘Dat kan ik niet garanderen.’ Dat maakte De Croo kwetsbaar, waardoor op dat moment plots voor Rutten de weg openlag om kandidaat-premier te zijn voor Open Vld, en niet De Croo.
Is premier De Croo vandaag nog steeds chanteerbaar?
Ik heb het verhaal niet verder onderzocht. Ik heb het in de reconstructie opgenomen omdat bijna alle hoofdrolspelers die ik gesproken heb, ernaar verwezen. Het was op dat moment vooral politiek relevant omdat enkele maanden voordien N-VA’ER Kris Van Dijck nog ontslag had moeten nemen door een gelijkaardig artikel in P-magazine. Daardoor was er even paniek binnen Open Vld. Het is een van de vele elementen die van deze formatie zo’n weinig verheffend schouwspel hebben gemaakt.
Wouter Verschelden, De doodgravers van België, Medianation, 272p
Over de relatie De Wever-magnette
“Verbaasd hoe ver hun gesprekken over een fundamentele hertekening van het land gingen.”
Over Cd&v-voorzitter Joachim Coens
“Hij werd van de dorpspolitiek naar het hoogste niveau gekatapulteerd, als een vis in een haaientank.”
Over de relatie Rutten-de Croo
“Toen Gwendolyn Rutten merkte dat De Croo kwetsbaar was, lag plots voor haar de weg open om kandidaat-premier te zijn.”