Hooliganism is coming home

Ze voorspelden dat het voetbal bij hen zou thuiskomen, want Engeland is de bakermat van het voetbal. Maar zo gedroegen de Engelse supporters zich niet. Voor de match: bestormingen en geweld, na de match: racisme tegen de eigen spelers. Hoe Brits was dit jammerlijke schouwspel? En is het hooliganisme terug van weggeweest?

“Ik ben er misselijk van”, tweette prins William. Hij had zondag de verloren EK-finale bijgewoond, samen met zijn vrouw en zoontje Georges, maar vooral wat zich nadien afspeelde, ontgoochelde de prins. Marcus Rashford, Jadon Sancho en Bukayo Saka, de drie Engelse spelers die hun strafschop misten in de beslissende penaltyreeks, werden bedolven onder de racistische verwensingen, en een muurschildering van Rashford werd door vandalen beklad.

Eerder op de dag stormde een grote groep Engelse fans, sommige duidelijk boven hun theewater, al door een cordon van stewards het stadion binnen. De politie pakte minstens 49 supporters op die met elkaar, de politie of stewards op de vuist gingen. Eerder tijdens het EK hadden ze zich ook al niet populair gemaakt door de tegenstanders uit te fluiten tijdens het volkslied. En daar kwam het racisme dus nog bovenop, als triest dieptepunt.

“Let wel: de grote meerderheid van de Engelse samenleving veroordeelt dit racisme”, zegt Engelandkenner Harry De Paepe. Getuige daarvan ook de hartverwarmende reactie van buurtbewoners die het beklad portret van Rashford herstelden met hartjes en lof.

“Het dominante discours op sociale media was er dan ook een van trots”, zegt professor sportsociologie Ramón Spaaij (Victoria University, Melbourne), die jarenlang onderzoek deed naar hooliganisme in Londen. “Maar een kleine minderheid toonde dat racisme helemaal niet verdwenen is uit de Engelse voetbalcultuur.”

Joske

Toch is dit geen uniek Engels fenomeen. “Als de tot Belg genaturaliseerde Kroaat Josip Weber in de jaren negentig voor de Duivels scoorde, was hij Als hij een grote kans miste, werd hij verguisd”, zegt professor sportsociologie Jeroen Scheerder (KU Leuven). “Hetzelfde had je met de Marokkaanse Belg Mohamed Mourhit: in ons hart gesloten als hij de langeafstandsrecords voor ons land aan diggelen liep, uitgemaakt voor

als hij nadien beschuldigd werd van dopinggebruik. Stel dat wij de finale hadden gespeeld en pakweg Lukaku, Tielemans en Chadli de beslissende penalty’s hadden gemist: ik zou ontzettend teleurgesteld, maar niet verbaasd zijn als we gelijkaardige reacties zouden krijgen op sociale media. Laten we niet vergeten dat vandaag bij ons nog altijd meer dan een op de drie jeugdvoetballers slachtoffer is van discriminatie.”

Het racisme is vandaag wel veel minder aanvaard en dus minder expliciet dan vroeger, zegt professor Spaaij.

“De tijd dat er bananen vanuit de tribune gegooid werden, is gelukkig voorbij. Maar dan kwamen de sociale media, waar supporters volledig anoniem spelers rechtstreeks kunnen aanspreken. Een ideale voedingsbodem voor het expliciete racisme dat we vroeger in de stadions zagen. Want dat het uit de stadions verbannen werd, betekent niet dat het helemaal weg is. Hetzelfde geldt voor geweld.”

En dat hooliganisme, dat is toch wel typisch Engels?

“Het platlopen van toegangspoortjes was bij het Engelse hooliganisme van de jaren zeventig, tachtig en negentig inderdaad schering en inslag”, zegt de Nederlandse hooliganexpert Friso Schotanus. “Maar door strikter toezicht en strenge straffen is dat echt wel verleden tijd. Wat we zondag zagen, was eerder een kwestie van: de gelegenheid maakt de dief. Dit was een unieke kans om na een jaar niet naar het

Marokkaan

Joske.

vuile voetbal te kunnen gaan, je nationale elftal na 55 jaar eindelijk een prijs te zien pakken.”

Wimbledon

Het racisme is dus niet typisch Engels, en het historisch Engels hooliganisme vandaag eerder de uitzondering die de regel bevestigt. Wat volgens de experts wel uniek is, is de gigantische rol die het voetbal er speelt in de samenleving.

“Het nationale team is het symbool van de nationale identiteit. Dus als er een belangrijke penalty wordt gemist, dan wordt het voetbalveld het terrein waar identiteitskwesties uitgevochten worden”, zegt professor Spaaij. Letterlijk en figuurlijk, dus.

En zeggen dat enkele uren voordien, aan de andere kant van de stad, de mannenfinale in Wimbledon plaatsvond. Daar muntten de supporters aan de graskant uit in de meest fijne manieren en gedistingeerde etiquette.

“Dat is minstens even Brits als de onbeschaafde voetbalsupporters”, zegt professor Britse cultuur Lieven Buysse (KU Leuven). “Het onderscheid tussen hogere en lager sociale klasse is er nog altijd erg zichtbaar. En dat uit zich bij uitstek in het contrast tussen tennis en voetbal.”

FOTO GETTY IMAGES Een buurtbewoonster kleeft hartjes over de racistische graffiti waarmee een muurschildering van Marcus Rashford werd beklad. Rashford is een van de - gekleurde - spelers die een strafschop misten in de beslissende penaltyreeks van de EK-finale.