Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Petroleum Zuid, het Oekraïne aan de Schelde
Petroleum Zuid, het Oekraïne aan de Schelde
“De Schelde kan meer dan ooit een verbinding worden tussen de beide oevers. Dat zie je in andere wereldsteden ook en zou een flinke verbetering zijn voor Antwerpen”, zegt Thomas Wijnen. Hij is een van de initiatiefnemers van Plein Publiek, dat in augustus heropent op Blue Gate.
Wie vanaf de Jan Van Gentstraat langs de Schelde richting zuiden wandelt, komt langzaam maar zeker in een industrieel landschap terecht. Aanvankelijk bepaalt de wijk in wording Nieuw Zuid de skyline, maar net voor de fietserstunnel gaan bedrijven en industriegebieden steeds meer het uitzicht domineren.
“Hier komt hopelijk ooit een voetbalstadion”, zegt Thomas Wijnen. ‘Hier’ is niet ver van de voetgangerstunnel. Over de bouw van een voetbalstadion wordt al jaren gepraat. Aanvankelijk zouden Antwerp en Beerschot op deze plek gaan spelen.
De eerst club heeft ondertussen besloten om op de bosuil te blijven en de tweede twijfelt nog tussen het vertrouwde Olympisch Stadion en een nieuwe tempel op Petroleum Zuid. Voorlopig blijft het gebied nog een braakliggend stuk bouwgrond.
Plein Publiek, dat evenementen verenigt met duurzame en circulaire economie, is ondertussen eveneens verdwenen. De organisatie moet plaatsmaken voor het groeiende Nieuw Zuid en verhuist een kilometer verderop naar het industriegebied Blue Gate. “We zijn volop aan het werk om op die plek Plein Publiek her op te bouwen. Er is nog veel werk aan de winkel, maar we zullen er staan in augustus”, zegt Thomas Wijnen.
Het stinkt langs de boorden van de Schelde
Dit stukje van de kaaien aan de rechteroever van de Schelde is zonder enige twijfel het minst bekend bij het grote publiek. In het uiterste zuiden ligt de Hobokense Polder. Tot voor een aantal jaren een natuurgebied dat vooral bij de Hobokenaars zelf bekend was.
Ondertussen is dat veranderd en komen ook andere Antwerpenaren in het natuurgebied wandelen en krijgt de Hobokense Polder vermeldingen in wandelgidsen en zomerse brochures met tips voor uitstapjes dicht bij huis.
Dat de 170 hectare grote groene die ook een uitzonderlijke en uitgebreide fauna beschikt, pas sinds 1995 officieel als natuurgebied is erkend, is goed nieuws en tegelijkertijd merkwaardig.
Van een heel andere orde is de oude petroleumhaven die vanaf de Hobokense Polder over het Kiel uitdijt tot halverwege de d’Herbouvillekaai. Mensen zie je hier nauwelijks, op een aantal werknemers en arbeiders van de raffinaderijen.
Stinken doet het in deze oude haven des te meer. De indringende geur van olie, geraffineerd of niet, domineert het gebied met straatnamen als Olie-, en Benzineweg, Petroleumkaai of Solventweg.
Eerste petroleumhaven
De aanblik is niet alleen desolaat, maar geeft bij momenten het gevoel alsof je op excursie bent in een afgelegen industriegebied in Oekraïne. Maar vergis je niet, veel van de gebouwen en installaties op Petroleum Zuid zijn sinds jaren opgenomen op in de inventaris Erfgoed Vlaanderen.
Petroleum Zuid is de oudste petroleumhaven van het land. Hoewel deze industrie in de tweede helft van de vorige eeuw langzaam maar zeker naar het noorden van Antwerpen verhuisde, blijft het nog steeds een belangrijk onderdeel van de haven.
Het verhaal van Petroleum Zuid begon in de jaren zestig van de negentiende eeuw, toen een Amerikaanse ondernemer veertig vaten petroleum naar Antwerpen transporteerde. Amper twee jaar later beschikte Antwerpen over de grootste petroleumhaven van Europa. Op het Kiel en op stukken Hobokens grondgebied, want de opslag van petroleum zorgde voor extreem brandgevaar. Daarom moesten de opslagplaatsen ver buiten de stad gevestigd worden. Nog diezelfde eeuw werd er ook aan het Amerikadok in de noordelijke haven een opslagplaats aangelegd.
In 1904 werd duidelijk hoe gevaarlijk de opslag en verwerking van petroleum was. Toen brak er een grote brand uit in de zuidelijzone, ke haven, die dagenlang bleef woedden en grote delen van de haven in de as legde. Destijds zijn daar tientallen foto’s van gemaakt, die later als prentbriefkaart verkocht werden aan het grote publiek.
Eco-effectief
Terug naar het heden. Op en naast de petroleumhaven ligt tegenwoordig Blue Gate. Het is het eerste eco-effectieve watergebonden bedrijventerrein van het land. Dat is een mondvol om te zeggen dat Blue Gate vooral duurzame bedrijven wil aantrekken die de Schelde nodig hebben of gebruiken voor hun productie.
Plein Publiek ligt vanaf volgende maand in het midden van dit industriegebied 2.0. “We organiseren evenementen, optredens en mensen kunnen hier iets eten en drinken. Het concept is wat dat betreft niet anders dan onze vorige edities”, zegt Thomas Wijnen.
Maar ook met de nieuwe locatie wordt ‘gespeeld’. “We doen projecten rond duurzaamheid en hernieuwbare energie. We wervan
ken bijvoorbeeld samen met de maritieme campus die hier vlakbij ligt. De mensen daar werken aan een systeem waarbij ze de Schelde als warmtebron gebruiken. Ooit moet het mogelijkheid zijn om heel Antwerpen via de warmte van de stroom van energie te voorzien.”
Voor Thomas Wijnen kan de Schelde sowieso een belangrijkere rol gaan spelen dan nu het geval is. “Ik zie de Schelde als een verbindende factor. Onder meer tussen de bewoners van de beide oevers. De Waterbus kan daarin een belangrijke rol spelen. Met aanlegplaatsen aan Blue Gate, langs het hopelijk toekomstige voetbalstadion en de Waagnatie. Ook op Linkeroever moeten er meer haltes komen.”
De verwijzing naar “andere” wereldsteden ligt voor de hand. “Elke stad met een rivier benut die optimaal. Dat moet Antwerpen ook doen. Er zijn veel mogelijkheden om het water beter en intensiever te gebruiken.”